Ζωϊκή Ποικιλότητα
Αναστάσιος Λεγάκις, Παναγιώτης Παφίλης, Ρόζα Μαρία Πολυμένη
Στο μάθημα δίνονται οι βασικές έννοιες σχετικά με: τα συστατικά της ζωικής ποικιλότητας, τη συγκριτική θεώρηση της δομής και λειτουργίας των ζωικών οργανισμών, την κατανομή των ζωικών οργανισμών στο χώρο και στο χρόνο, την σημασία και τη διατήρηση των ζωικών ειδών και την ζωική ποικιλότητα του ελλαδικού χώρου.
Λέξεις - Κλειδιά: Ζωολογία, Ποικιλότητα, Βιογεωγραφία, Διατήρηση, Συμπεριφορά, Συγκριτική Ζωολογία, Πανίδα Ελλάδας, Προσαρμογές.
ΛιγότεραΣτο μάθημα δίνονται οι βασικές έννοιες σχετικά με: τα συστατικά της ζωικής ποικιλότητας, τη συγκριτική θεώρηση της δομής και λειτουργίας των ζωικών οργανισμών, την κατανομή των ζωικών οργανισμών στο χώρο και στο χρόνο, την σημασία και τη διατήρηση των ζωικών ειδών και την ζωική ποικιλότητα του ελλαδικού χώρου.
Λέξεις - Κλειδιά: Ζωολογία, Ποικιλότητα, Βιογεωγραφία, Διατήρηση, Συμπεριφορά, Συγκριτική Ζωολογία, Πανίδα Ελλάδας, Προσαρμογές.
Στο μάθημα δίνονται οι βασικές έννοιες σχετικά με: τα συστατικά της ζωικής ποικιλότητας, τη συγκριτική θεώρηση της δομής και λειτουργίας των ζωικών οργανισμών, την κατανομή των ζωικών οργανισμών στο χώρο και στο χρόνο, την σημασία και τη διατήρηση των ζωικών ειδών και την ζωική ποικιλότητα του ελλαδικού χώρου.
Λέξεις - Κλειδιά: Ζωολογία, Ποικιλότητα, Βιογεωγραφία, Διατήρηση, Συμπεριφορά, Συγκριτική Ζωολογία, Πανίδα Ελλάδας, Προσαρμογές.
Περίγραμμα
Περιεχόμενο μαθήματος
Θεωρία
Εισαγωγή : Ορισμός. Τα συστατικά της ζωικής ποικιλότητας. Η μέτρηση της ζωικής ποικιλότητας στο γεωγραφικό χώρο.
Συγκριτική θεώρηση της δομής και λειτουργίας των ζωικών οργανισμών: Διαφοροποίηση των σωματικών σχεδίων. Δομικές και φυσιολογικές προσαρμογές.
Η κατανομή των ζωικών οργανισμών στο χώρο και στο χρόνο : Η κατανομή των ζωικών οργανισμών στο χώρο. Ζωογεωγραφικές περιοχές. Ενδημισμός. Περιοχές υψηλής ποικιλότητας και ενδημισμού. Νησιωτική ζωογεωγραφία. Η διαφοροποίηση της ζωικής ποικιλότητας στο χρόνο.
Η σημασία και η διατήρηση των ζωικών ειδών:Οι απειλές προς τους ζωικούς οργανισμούς. Η διατήρηση των ζωικών ειδών.
Η ζωική ποικιλότητα του ελλαδικού χώρου: Είδη, γνωρίσματα, στρατηγικές διαβίωσης, συμπεριφορά, γεωγραφική κατανομή, απειλές, μέτρα διατήρησης.
Εργαστήρια
- Συγκριτική μελέτη άκρων και κίνησης Σπονδυλοζώων.
- Μορφολογικές προσαρμογές Εντόμων.
- Νησιωτική βιογεωγραφία.
- Πανιδικές ομοιότητες, ιστορική βιογεωγραφία, φυλογεωγραφία.
- Υποδειγματικές περιπτώσεις διατήρησης των ζώων.
- Μέθοδοι συλλογής και μελέτης. Αναγνώριση Εντόμων.
- Τεχνικές και μέθοδοι δειγματοληψίας, αναγνώριση και ποικιλότητα των Αμφιβίων και των Ερπετών της Ελλάδας.
- Μέθοδοι μελέτης, βιογεωγραφία και μετανάστευση των Πτηνών της Ελλάδας.
- Τεχνικές σύλληψης και αναγνώριση των Θηλαστικών της Ελλάδας.
- Άσκηση υπαίθρου: παρατήρηση, καταγραφή, συλλογή και μελέτη ζωικών ομάδων, προσδιορισμός δειγμάτων και αναλύσεις ποικιλότητας.
Μαθησιακοί στόχοι
Οι στόχοι του μαθήματος Ζωική Ποικιλότητα είναι:
Η απόκτηση γνώσεων για τη ζωική ποικιλότητα της Γης αλλά και της Ελλάδας ειδικότερα, για τους παράγοντες που τη διαμορφώνουν, για την κατανομή της στο χώρο και το χρόνο, για τις απειλές που δέχεται και για τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται ώστε η ποικιλότητα αυτή να διατηρηθεί.
Η απόκτηση δεξιοτήτων για τη μελέτη της ζωικής ποικιλότητας τόσο στο εργαστήριο όσο και στο πεδίο.
Για την επιτυχή ολοκλήρωση αυτών των στόχων είναι απαραίτητο, οι φοιτητές να έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς είτε το θεωρητικό, είτε το εργαστηριακό μέρος των μαθημάτων Ζωολογία Ι και Ζωολογία ΙΙ.
Προτεινόμενα συγγράμματα
“Νησιωτική Βιογεωγραφία”, Whittaker R.J., Fernandez - Palacios J.M, ΙΤΕ/Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης . Ηράκλειο, 2009 - ISBN: 978-960-524-283-Χ.
Ζωική Ποικιλότητα. Α. Λεγάκις και Ρ. Πολυμένη (επιμέλεια).
Ζωική Ποικιλότητα. Εργαστηριακές Ασκήσεις. Α. Λεγάκις και Ρ. Πολυμένη (επιμέλεια).
Βιβλιογραφία
Γενικά για την ελληνική φύση
Gibbons B. (2004). Οδοιπορικό στην ελληνική φύση. Explorer, 319 σελ.
Masseti M. (επιμ.) (2002). Το νησί των ελαφιών. Δήμος Ρόδου, 224 σελ.
Κατσαδωράκης Γ. (1999). Η φυσική κληρονομιά της Ελλάδας. WWF, 226 σελ.
Πέτσης Θ. & Γουργουρίνη Π. (2003). Ελληνική φύση. Οδηγός εξερεύνησης. Εκδόσεις Λυνξ, 310 σελ.
Σφήκας Γ. (1985). Η ελληνική φύση μέσα στους αιώνες. Μικρή Βιβλιοθήκη, 112 σελ.
Σφήκας Γ. & Τσούνης Γ. (1993). Οικοτουριστικός οδηγός της Ελλάδας. Γεν. Γραμμ. Νέας Γενιάς - Ελληνική Εταιρεία Προστασίς της Φύσης, 195 σελ.
Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Φύσης. 2004. Οι προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 στην Ελλάδα. ΕΕΠΦ, 200 σελ.
Βιβλία για συγκεκριμένες ομάδες ζώων
Arnold N. & Ovenden D.. (2002) Collins field guide to the reptiles and amphibians of Britain and Europe. Collins, 2nd ed.
Askew R.P. (2004). The dragonflies of Europe. Harley Books, 2nd ed. 308 σελ.
Bang P. & Dahlstrom P. (2004). Animal tracks and signs. Oxford University Press. 264 σελ.
Beaman, M. & Madge, S. (1998). The handbook of bird identification for Europe and the western Palearctic. Christopher Helm Publishers. 868 σελ.
Bennett D. (1999). Reptiles and Amphibians. Expedition Field Techniques. Expedition Advisory Centre.
Brook R. (2004). Birding on the Greek island of Lesvos. 60 σελ.
Brown R., Ferguson J., Lawrence M. & Lees D. (2003). The tracks and signs of the birds of Britain and Europe: an identification guide. 2nd edition. Christopher Helm, 333 σελ.
Chinery, M. (1997). Collins field guide to the insects of Britain and Northern Europe. 3d edition. Harper Collins. 448 σελ.
Chinery, M. (2007). Insects of Britain and western Europe. A. & C. Black Publishers. 320 σελ.
Coghlan S. (2001). A birdwatching guide to Crete. Arlequin Press, 92 σελ.
du Chatenet G. (2000). Coleoptères phytophages d’Europe. Vol. 1. NAP Editions.
du Chatenet G. (2002). Coleoptères phytophages d’Europe. Vol. 2. NAP Editions.
du Chatenet G. (2005). Coleoptères d’Europe, Carabes, Carabiques et Dytiques. Vol. 1. NAP Editions.
Fitter, R. & R. Manuel (1995). Lakes, rivers, streams and ponds of Britain and North-West Europe. Harper Collins.
Handrinos, G. & T. Akriotis (1997). The birds of Greece. Christopher Helm.
Harrison, C. J. O. and P. Castell (1998). Collins field guide to the bird nests, eggs and nestlings of Britain and Europe with north Africa and the Middle East. Harper Collins.
Heyer R.W., Donnelly M.A., McDiarmid R.W., Hayek L.-A.C., & Foster M.S. (eds.) (1994). Measuring and monitoring biological diversity. Standard methods for amphibians. Smithsonian Inst. Press.
Jonnson, L. (1996). Birds of Europe with North Africa and the Middle East. Christopher Helm. 559 σελ.
Kerney M.P. & Cameron R.A.D. (1979). A field guide to the land snails of Britain and North-west Europe. Collins. 288 σελ.
MacDonald, D. (2005). Collins field guide to the mammals of Britain and Europe, Harper Collins. 384 σελ.
Peterson, R. T., Mountfort G. & Hollom P.A.D. (2004). Collins field guide to the birds of Britain and Europe. 5th edition. Harper Collins, 261 σελ.
Peterson R.Τ., Mountfort G, Hollom P.A.D., Huxley J. , Κανέλλης A. & Bauer W. (1981). Τα Πουλιά της Ελλάδας και της Ευρώπης. Εκδόσεις Χρυσός Τύπος Α.Ε.
Roberts, M. J. (1995). Collins field guide to the spiders of Britain and Northern Europe. Harper Collins. 383 σελ.
Roche, J.-C. (2003). Bird songs and calls of Britain and Europe. (4 CDs). 2nd edition.
Svensson L. & Grant P.J. (2001) Collins bird guide. Harper Collins. 392 σελ.
Tolman T. & Lewington R. (2004). Collins field guide to the butterflies of Britain and Europe. Collins, 2nd ed. 320 σελ.
Welch H., Rose L., Moore D., Oddie B. & Sigg H. (1996). Where to watch birds in Turkey, Greece and Cyprus. Reed International Books Limited.
Wilson, D. E., Cole R.F., Nichols J.D., Rudran R. & Foster M.S. (eds.) (1996). Measuring and monitoring biological diversity. Standard methods for mammals. Smithsonian Inst. Press
Βαλάκος .Δ., Δημάκη Μ. & Παφίλης Π. (2004). Φυσική ιστορία της Λέσβου. Ερπετά και αμφίβια. Πανεπιστήμιο Αθηνών. 128 σελ.
Δημητρόπουλος Α. & Ιωαννίδης Γ. (2002). Ερπετά της Ελλάδας και της Κύπρου. Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. 275 σελ.
Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (1996). Όλα τα πουλιά της Ελλάδας. Ελεύθερος Τύπος. 287 σελ.
Παμπέρης, Λ. (1997). Οι πεταλούδες της Ελλάδας. Μπάστας-Πλέσσας.
Καρανδεινός, Μ. (επιμ.) (1992). Το κόκκινο βιβλιο των απειλουμένων σπονδυλοζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία-Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Πανεπιστήμιο Πάτρας & Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας (1996). Θηλαστικά και ερπετά της Ελλάδας. Ελεύθερος Τύπος. 238 σελ.
Παπαϊωάννου Χ. (2003). Αγριόγιδο, στα όρια της επιβίωσης. Πίνδος Περιβαλλοντική, 88 σελ.
Τσούνης Γ. (1999): Bird watching: Στο μαγικό κόσμο των πουλιών. Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα. 401 σελ.
Χανδρινός Γ. & Δημητρόπουλος Α. (1983) Αρπακτικά πουλιά της Ελλάδας. Εκδόσεις Ευσταθιάδη, Αθήνα. 199 σελ.
Βιογεωγραφία
Avise J.C. (1999). Phylogeography. The history and formation of species. Harvard Univ. press. 447 σελ.
Cox C.B. & Moore P.D. (2004). Biogeography: an ecological and evolutionary approach. Blackwell. 7th edition. 298 σελ.
Huggett R.J. (2004). Fundamentals of biogeography. Routledge. 2nd edition. 261 σελ.
Lomolino M.V., Brown J.H. & Riddle B.R. (2005). Biogeography. Sinauer. 3nd edition. 845 σελ.
MacArthur R. & Wilson E.O. (2001). The theory of island biogeography. Princeton Univ. Press. 2nd edition. 203 σελ.
Macdonald G. (2003). Biogeography: Introduction to space, time and life. Wiley. 518 σελ.
Whittaker R.J. & Fernandez-Palacios J.M. (2006). Island biogeography. Ecology, evolution and conservation. Oxford Univ. Press. 401 σελ.
Βιβλία για διατήρηση
Hambler C. (2003). Conservation. Cambridge Univ. Press. 368 σελ.
Pullin A.S. (2002). Conservation biology. Cambridge Univ. Press. 345 σελ.
Primack R.B. (2006). Essentials of conservation biology. Sinauer. 4d edition. 530 σελ.
Primack R.B. (2004). A primer on conservation biology. Sinauer. 3d edition. 320 σελ.
Ιστότοποι
- thekingdomanimalia.blogspot.gr
Ιστολόγιο για το ζωικό βασίλειο γραμμένο από τους φοιτητές του μαθήματος Ζωική Ποικιλότητα.
- old.biol.uoa.gr/zoolmuseum/
Ο ιστότοπος του Ζωολογικού Μουσείου του Παν. Αθηνών. Χρήσιμες πληροφορίες για τη βιοποικιλότητα της Ελλάδας και συνδέσεις με ιστότοπους που έχουν σχέση με τα ζώα.
- yrefail.net/Thasos/index.htm
Μια υποδειγματική σελίδα για τη φυσική ιστορία της Θάσου με πολλά επιστημονικά δεδομένα για την πανίδα της και όχι μόνο.
- www.ornithologiki.gr
Στοιχεία για τα πουλιά της Ελλάδας και για τις περιοχές που είναι σημαντικές γι’ αυτά.
- www.herpetofauna.gr
Κατάλογος με όλα τα ερπετά και αμφίβια που απαντούν στην Ελλάδα, με φωτογραφίες και βασικές πληροφορίες για κάθε είδος.
- greekdragonfly.nature4stock.com
Τα οδοντόγναθα της Ελλάδας: πληροφορίες, φωτογραφίες, βιολογικά δεδομένα κ.ά. για τις λιβελούλες στην Ελλάδα.
- tolweb.org/tree
Ο ιστότοπος του προγράμματος Tree of Life που επιδιώκει να αναπαραστήσει τη φυλογένεση όλων των ζωντανών οργανισμών.
- animaldiversity.ummz.umich.edu
Στοιχεία για ένα μεγάλο αριθμό ζωικών ειδών γραμμένα κυρίως από τους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Michigan.
- eol.org
Πρόσβαση στη γνώση της ζωής πάνω στη Γη.
- www.faunaeur.org
Όλη η πανίδα της Ευρώπης με πληροφορίες για τη γεωγραφική εξάπλωση και τη συστηματική των ζωικών ειδών της ξηράς και των γλυκών νερών της Ευρώπης.
Μέθοδοι διδασκαλίας
- Διδασκαλία από καθ’ έδρας και συμπληρωματική-ενισχυτική εκπαίδευση μέσω ασύγχρονης πλατφόρμας.
- Εργαστήριο
- Εργασία στο πεδίο
Ομάδα στόχος
Προπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Βιολογίας και πτυχιούχοι του Τμήματος.
Προαπαιτούμενα
Γενικές προαπαιτούμενες γνώσεις και πιθανή προετοιμασία για παρακολούθηση του μαθήματος:
- Ζωολογία Ι (102) http://eclass.uoa.gr/courses/BIOL106/
- Ζωολογία ΙΙ (203) http://eclass.uoa.gr/courses/BIOL114/
Διδάσκοντες
Aναστάσιος Λεγάκις, Αναπληρωτής Καθηγητής
Ρόζα-Μαρία Τζαννετάτου Πολυμένη, Επίκουρη Καθηγήτρια
Παναγιώτης Παφίλης, Επίκουρος Καθηγητής
Θεωρία
Εισαγωγή : Ορισμός. Τα συστατικά της ζωικής ποικιλότητας. Η μέτρηση της ζωικής ποικιλότητας στο γεωγραφικό χώρο.
Συγκριτική θεώρηση της δομής και λειτουργίας των ζωικών οργανισμών: Διαφοροποίηση των σωματικών σχεδίων. Δομικές και φυσιολογικές προσαρμογές.
Η κατανομή των ζωικών οργανισμών στο χώρο και στο χρόνο : Η κατανομή των ζωικών οργανισμών στο χώρο. Ζωογεωγραφικές περιοχές. Ενδημισμός. Περιοχές υψηλής ποικιλότητας και ενδημισμού. Νησιωτική ζωογεωγραφία. Η διαφοροποίηση της ζωικής ποικιλότητας στο χρόνο.
Η σημασία και η διατήρηση των ζωικών ειδών:Οι απειλές προς τους ζωικούς οργανισμούς. Η διατήρηση των ζωικών ειδών.
Η ζωική ποικιλότητα του ελλαδικού χώρου: Είδη, γνωρίσματα, στρατηγικές διαβίωσης, συμπεριφορά, γεωγραφική κατανομή, απειλές, μέτρα διατήρησης.
Εργαστήρια
- Συγκριτική μελέτη άκρων και κίνησης Σπονδυλοζώων.
- Μορφολογικές προσαρμογές Εντόμων.
- Νησιωτική βιογεωγραφία.
- Πανιδικές ομοιότητες, ιστορική βιογεωγραφία, φυλογεωγραφία.
- Υποδειγματικές περιπτώσεις διατήρησης των ζώων.
- Μέθοδοι συλλογής και μελέτης. Αναγνώριση Εντόμων.
- Τεχνικές και μέθοδοι δειγματοληψίας, αναγνώριση και ποικιλότητα των Αμφιβίων και των Ερπετών της Ελλάδας.
- Μέθοδοι μελέτης, βιογεωγραφία και μετανάστευση των Πτηνών της Ελλάδας.
- Τεχνικές σύλληψης και αναγνώριση των Θηλαστικών της Ελλάδας.
- Άσκηση υπαίθρου: παρατήρηση, καταγραφή, συλλογή και μελέτη ζωικών ομάδων, προσδιορισμός δειγμάτων και αναλύσεις ποικιλότητας.
Οι στόχοι του μαθήματος Ζωική Ποικιλότητα είναι:
Η απόκτηση γνώσεων για τη ζωική ποικιλότητα της Γης αλλά και της Ελλάδας ειδικότερα, για τους παράγοντες που τη διαμορφώνουν, για την κατανομή της στο χώρο και το χρόνο, για τις απειλές που δέχεται και για τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται ώστε η ποικιλότητα αυτή να διατηρηθεί.
Η απόκτηση δεξιοτήτων για τη μελέτη της ζωικής ποικιλότητας τόσο στο εργαστήριο όσο και στο πεδίο.
Για την επιτυχή ολοκλήρωση αυτών των στόχων είναι απαραίτητο, οι φοιτητές να έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς είτε το θεωρητικό, είτε το εργαστηριακό μέρος των μαθημάτων Ζωολογία Ι και Ζωολογία ΙΙ.
“Νησιωτική Βιογεωγραφία”, Whittaker R.J., Fernandez - Palacios J.M, ΙΤΕ/Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης . Ηράκλειο, 2009 - ISBN: 978-960-524-283-Χ.
Ζωική Ποικιλότητα. Α. Λεγάκις και Ρ. Πολυμένη (επιμέλεια).
Ζωική Ποικιλότητα. Εργαστηριακές Ασκήσεις. Α. Λεγάκις και Ρ. Πολυμένη (επιμέλεια).
Γενικά για την ελληνική φύση
Gibbons B. (2004). Οδοιπορικό στην ελληνική φύση. Explorer, 319 σελ.
Masseti M. (επιμ.) (2002). Το νησί των ελαφιών. Δήμος Ρόδου, 224 σελ.
Κατσαδωράκης Γ. (1999). Η φυσική κληρονομιά της Ελλάδας. WWF, 226 σελ.
Πέτσης Θ. & Γουργουρίνη Π. (2003). Ελληνική φύση. Οδηγός εξερεύνησης. Εκδόσεις Λυνξ, 310 σελ.
Σφήκας Γ. (1985). Η ελληνική φύση μέσα στους αιώνες. Μικρή Βιβλιοθήκη, 112 σελ.
Σφήκας Γ. & Τσούνης Γ. (1993). Οικοτουριστικός οδηγός της Ελλάδας. Γεν. Γραμμ. Νέας Γενιάς - Ελληνική Εταιρεία Προστασίς της Φύσης, 195 σελ.
Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Φύσης. 2004. Οι προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 στην Ελλάδα. ΕΕΠΦ, 200 σελ.
Βιβλία για συγκεκριμένες ομάδες ζώων
Arnold N. & Ovenden D.. (2002) Collins field guide to the reptiles and amphibians of Britain and Europe. Collins, 2nd ed.
Askew R.P. (2004). The dragonflies of Europe. Harley Books, 2nd ed. 308 σελ.
Bang P. & Dahlstrom P. (2004). Animal tracks and signs. Oxford University Press. 264 σελ.
Beaman, M. & Madge, S. (1998). The handbook of bird identification for Europe and the western Palearctic. Christopher Helm Publishers. 868 σελ.
Bennett D. (1999). Reptiles and Amphibians. Expedition Field Techniques. Expedition Advisory Centre.
Brook R. (2004). Birding on the Greek island of Lesvos. 60 σελ.
Brown R., Ferguson J., Lawrence M. & Lees D. (2003). The tracks and signs of the birds of Britain and Europe: an identification guide. 2nd edition. Christopher Helm, 333 σελ.
Chinery, M. (1997). Collins field guide to the insects of Britain and Northern Europe. 3d edition. Harper Collins. 448 σελ.
Chinery, M. (2007). Insects of Britain and western Europe. A. & C. Black Publishers. 320 σελ.
Coghlan S. (2001). A birdwatching guide to Crete. Arlequin Press, 92 σελ.
du Chatenet G. (2000). Coleoptères phytophages d’Europe. Vol. 1. NAP Editions.
du Chatenet G. (2002). Coleoptères phytophages d’Europe. Vol. 2. NAP Editions.
du Chatenet G. (2005). Coleoptères d’Europe, Carabes, Carabiques et Dytiques. Vol. 1. NAP Editions.
Fitter, R. & R. Manuel (1995). Lakes, rivers, streams and ponds of Britain and North-West Europe. Harper Collins.
Handrinos, G. & T. Akriotis (1997). The birds of Greece. Christopher Helm.
Harrison, C. J. O. and P. Castell (1998). Collins field guide to the bird nests, eggs and nestlings of Britain and Europe with north Africa and the Middle East. Harper Collins.
Heyer R.W., Donnelly M.A., McDiarmid R.W., Hayek L.-A.C., & Foster M.S. (eds.) (1994). Measuring and monitoring biological diversity. Standard methods for amphibians. Smithsonian Inst. Press.
Jonnson, L. (1996). Birds of Europe with North Africa and the Middle East. Christopher Helm. 559 σελ.
Kerney M.P. & Cameron R.A.D. (1979). A field guide to the land snails of Britain and North-west Europe. Collins. 288 σελ.
MacDonald, D. (2005). Collins field guide to the mammals of Britain and Europe, Harper Collins. 384 σελ.
Peterson, R. T., Mountfort G. & Hollom P.A.D. (2004). Collins field guide to the birds of Britain and Europe. 5th edition. Harper Collins, 261 σελ.
Peterson R.Τ., Mountfort G, Hollom P.A.D., Huxley J. , Κανέλλης A. & Bauer W. (1981). Τα Πουλιά της Ελλάδας και της Ευρώπης. Εκδόσεις Χρυσός Τύπος Α.Ε.
Roberts, M. J. (1995). Collins field guide to the spiders of Britain and Northern Europe. Harper Collins. 383 σελ.
Roche, J.-C. (2003). Bird songs and calls of Britain and Europe. (4 CDs). 2nd edition.
Svensson L. & Grant P.J. (2001) Collins bird guide. Harper Collins. 392 σελ.
Tolman T. & Lewington R. (2004). Collins field guide to the butterflies of Britain and Europe. Collins, 2nd ed. 320 σελ.
Welch H., Rose L., Moore D., Oddie B. & Sigg H. (1996). Where to watch birds in Turkey, Greece and Cyprus. Reed International Books Limited.
Wilson, D. E., Cole R.F., Nichols J.D., Rudran R. & Foster M.S. (eds.) (1996). Measuring and monitoring biological diversity. Standard methods for mammals. Smithsonian Inst. Press
Βαλάκος .Δ., Δημάκη Μ. & Παφίλης Π. (2004). Φυσική ιστορία της Λέσβου. Ερπετά και αμφίβια. Πανεπιστήμιο Αθηνών. 128 σελ.
Δημητρόπουλος Α. & Ιωαννίδης Γ. (2002). Ερπετά της Ελλάδας και της Κύπρου. Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. 275 σελ.
Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (1996). Όλα τα πουλιά της Ελλάδας. Ελεύθερος Τύπος. 287 σελ.
Παμπέρης, Λ. (1997). Οι πεταλούδες της Ελλάδας. Μπάστας-Πλέσσας.
Καρανδεινός, Μ. (επιμ.) (1992). Το κόκκινο βιβλιο των απειλουμένων σπονδυλοζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία-Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Πανεπιστήμιο Πάτρας & Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας (1996). Θηλαστικά και ερπετά της Ελλάδας. Ελεύθερος Τύπος. 238 σελ.
Παπαϊωάννου Χ. (2003). Αγριόγιδο, στα όρια της επιβίωσης. Πίνδος Περιβαλλοντική, 88 σελ.
Τσούνης Γ. (1999): Bird watching: Στο μαγικό κόσμο των πουλιών. Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα. 401 σελ.
Χανδρινός Γ. & Δημητρόπουλος Α. (1983) Αρπακτικά πουλιά της Ελλάδας. Εκδόσεις Ευσταθιάδη, Αθήνα. 199 σελ.
Βιογεωγραφία
Avise J.C. (1999). Phylogeography. The history and formation of species. Harvard Univ. press. 447 σελ.
Cox C.B. & Moore P.D. (2004). Biogeography: an ecological and evolutionary approach. Blackwell. 7th edition. 298 σελ.
Huggett R.J. (2004). Fundamentals of biogeography. Routledge. 2nd edition. 261 σελ.
Lomolino M.V., Brown J.H. & Riddle B.R. (2005). Biogeography. Sinauer. 3nd edition. 845 σελ.
MacArthur R. & Wilson E.O. (2001). The theory of island biogeography. Princeton Univ. Press. 2nd edition. 203 σελ.
Macdonald G. (2003). Biogeography: Introduction to space, time and life. Wiley. 518 σελ.
Whittaker R.J. & Fernandez-Palacios J.M. (2006). Island biogeography. Ecology, evolution and conservation. Oxford Univ. Press. 401 σελ.
Βιβλία για διατήρηση
Hambler C. (2003). Conservation. Cambridge Univ. Press. 368 σελ.
Pullin A.S. (2002). Conservation biology. Cambridge Univ. Press. 345 σελ.
Primack R.B. (2006). Essentials of conservation biology. Sinauer. 4d edition. 530 σελ.
Primack R.B. (2004). A primer on conservation biology. Sinauer. 3d edition. 320 σελ.
Ιστότοποι
- thekingdomanimalia.blogspot.gr
Ιστολόγιο για το ζωικό βασίλειο γραμμένο από τους φοιτητές του μαθήματος Ζωική Ποικιλότητα. - old.biol.uoa.gr/zoolmuseum/
Ο ιστότοπος του Ζωολογικού Μουσείου του Παν. Αθηνών. Χρήσιμες πληροφορίες για τη βιοποικιλότητα της Ελλάδας και συνδέσεις με ιστότοπους που έχουν σχέση με τα ζώα. - yrefail.net/Thasos/index.htm
Μια υποδειγματική σελίδα για τη φυσική ιστορία της Θάσου με πολλά επιστημονικά δεδομένα για την πανίδα της και όχι μόνο. - www.ornithologiki.gr
Στοιχεία για τα πουλιά της Ελλάδας και για τις περιοχές που είναι σημαντικές γι’ αυτά. - www.herpetofauna.gr
Κατάλογος με όλα τα ερπετά και αμφίβια που απαντούν στην Ελλάδα, με φωτογραφίες και βασικές πληροφορίες για κάθε είδος. - greekdragonfly.nature4stock.com
Τα οδοντόγναθα της Ελλάδας: πληροφορίες, φωτογραφίες, βιολογικά δεδομένα κ.ά. για τις λιβελούλες στην Ελλάδα. - tolweb.org/tree
Ο ιστότοπος του προγράμματος Tree of Life που επιδιώκει να αναπαραστήσει τη φυλογένεση όλων των ζωντανών οργανισμών. - animaldiversity.ummz.umich.edu
Στοιχεία για ένα μεγάλο αριθμό ζωικών ειδών γραμμένα κυρίως από τους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Michigan. - eol.org
Πρόσβαση στη γνώση της ζωής πάνω στη Γη. - www.faunaeur.org
Όλη η πανίδα της Ευρώπης με πληροφορίες για τη γεωγραφική εξάπλωση και τη συστηματική των ζωικών ειδών της ξηράς και των γλυκών νερών της Ευρώπης.
- Διδασκαλία από καθ’ έδρας και συμπληρωματική-ενισχυτική εκπαίδευση μέσω ασύγχρονης πλατφόρμας.
- Εργαστήριο
- Εργασία στο πεδίο
Προπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Βιολογίας και πτυχιούχοι του Τμήματος.
Γενικές προαπαιτούμενες γνώσεις και πιθανή προετοιμασία για παρακολούθηση του μαθήματος:
- Ζωολογία Ι (102) http://eclass.uoa.gr/courses/BIOL106/
- Ζωολογία ΙΙ (203) http://eclass.uoa.gr/courses/BIOL114/
Aναστάσιος Λεγάκις, Αναπληρωτής Καθηγητής
Ρόζα-Μαρία Τζαννετάτου Πολυμένη, Επίκουρη Καθηγήτρια
Παναγιώτης Παφίλης, Επίκουρος Καθηγητής
Ορισμός της Βιογεωγραφίας. Κλάδοι της Βιογεωγραφίας. Σχέσεις με άλλες επιστήμες. Βασικές αρχές. Η σύγχρονη Βιογεωγραφία. Η παρούσα κατάσταση στη Βιογεωγραφία. Η ιστορία της Βιογεωγραφίας. Η εποχή της εξερεύνησης: Linnaeus, Buffon, Banks, Forster, Willdenow, von Humbolt, de Candolle. Η Βιογεωγραφία τον 19ο αιώνα: Lyell, Darwin, Hooker, Sclater, Wallace, Gloger, Bergmann, Allen, Merriam, Hilgard, Dokuchaev, Forbes, Murray, Pruvot, Ortmann. Το πρώτο μισό του 20ο αιώνα: Παλαιοντολόγοι, Μελέτη προτύπων ποικιλότητας σε ένα είδος, Συσχέτιση της φυσιολογικής και γενετικής ποικιλότητας με τις κατανομές στη φύση, Κατανόηση των τρόπων ειδογένεσης, Γενικές συνθέσεις των βιογεωγραφικών προτύπων διαφόρων τάξων, Οικολογική Βιογεωγραφία. Η βιογεωγραφία από το 1950 μέχρι σήμερα: Αποδοχή της θεωρίας της τεκτονικής των πλακών, ανάπτυξη νέων φυλογενετικών μεθόδων, νέος τρόπος έρευνας στην οικολογική βιογεωγραφία, διερεύνηση των μηχανισμών που περιορίζουν τις κατανομές.
Λέξεις Κλειδιά: Ορισμοί, Συνθέσεις, Μηχανισμοί.
Το φυσικό σκηνικό: Κλίμα: Ηλιακή ενέργεια και θερμοκρασιακά συστήματα, άνεμοι και βροχόπτωση. Εδάφη: Δημιουργία και σημασία του εδάφους, σχηματισμός των κύριων εδαφικών τύπων, ασυνήθιστοι τύποι εδαφών. Υδάτινα περιβάλλοντα: Διαστρωμάτωση, η κυκλοφορία στους ωκεανούς, πίεση και αλατότητα, παλίρροιες. Μικροπεριβάλλοντα: Περιβαλλοντική ποικιλότητα μικρής κλίμακας.
Η κατανομή των ειδών: Η γεωγραφική εξάπλωση: Μεθοδολογία: χαρτογραφώντας και μετρώντας την εξάπλωση, η κατανομή των ατόμων. Η κατανομή των πληθυσμών: Αύξηση πληθυσμού και δημογραφία, η έννοια του πολυδιάστατου οικολογικού θώκου, η γεωγραφική εξάπλωση ως αντανάκλαση της οικοθέσης, η σχέση μεταξύ κατανομής και αφθονίας. Όρια εξάπλωσης: Φυσικοί περιοριστικοί παράγοντες, οχλήσεις, αλληλεπιδράσεις με άλλους οργανισμούς, σύνθεση. Προσαρμογή και γονιδιακή ροή.
Η κατανομή των βιοκοινοτήτων: Ιστορικές και βιογεωγραφικές όψεις. Βιοκοινότητες και οικοσυστήματα: Οργάνωση βιοκοινοτήτων: ενεργειακές θεωρήσεις. Η κατανομή των βιοκοινοτήτων στο χώρο και στο χρόνο: Χωρικά πρότυπα, χρονικά πρότυπα. Χερσαίες μεγακοινότητες. Υδάτινες μεγακοινότητες: Θαλάσσιες βιοκοινότητες, βιοκοινότητες γλυκών υδάτων. Συγκρίσεις στις μεγακοινότητες και τις βιοκοινότητες.
Η Γη που αλλάζει: Η γεωλογική κλίμακα του χρόνου. Η θεωρία της κίνησης των ηπείρων. Η τεκτονική ιστορία της Γης. Κλιματικές και βιογεωγραφικές συνέπειες της τεκτονικής των πλακών.
Οι παγετώνες και η βιογεωγραφική δυναμική του Πλειστοκαίνου: Έκταση και αιτίες των παγετώνων. Επιδράσεις σε περιοχές χωρίς παγετώνες. Βιογεωγραφικές αποκρίσεις στους παγετώνες.
Λέξεις - Κλειδιά: Κλίμα, Εδάφη, Υδάτινα περιβάλλοντα, Μικροπεριβάλλοντα, Κατανομή, Βιοκοινότητες, Γεωλογία.
Ειδογένεση και εξαφάνιση: Ταξινόμιση: Έννοιες του είδους, υποείδη, γεωγραφικές φυλές, ποικιλίες, οικότυποι. Μακροεξέλιξη: Η εξέλιξη και το αρχείο των απολιθωμάτων. Ειδογένεση: Μηχανισμοί γενετικής διαφοροποίησης, αλλοπάτρια ειδογένεση, συμπάτρια ειδογένεση, φυλετική ειδογένεση. Διαφοροποίηση: Οικολογική διαφοροποίηση, προσαρμοστική διαφοροποίηση. Εξαφανίσεις: Οικολογικές διεργασίες, πρόσφατες εξαφανίσεις, εξαφανίσεις και το αρχείο των απολιθωμάτων. Επιλογή (διαλογή) ειδών: Διεργασίες επιλογής ειδών, παραδείγματα διαλογής ειδών.
Διασπορά: Η διασπορά και ο βικαριανισμός. Τι είναι διασπορά; Η διασπορά και η διεύρυνση της εξάπλωσης. Μηχανισμοί μετακίνησης. Η φύση των φραγμάτων. Βιοτική ανταλλαγή και οδοί διασποράς. Η ίδρυση αποικίας.
Ενδημισμός, προβινσιαλισμός και ασυνεχείς κατανομές: Ενδημισμός και κοσμοπολιτισμός. Προβινσιαλισμός. Ασυνεχείς κατανομές.
Η ιστορία των γενεαλογικών γραμμών: Ιστορία τόπων και γενεαλογικών γραμμών. Η ταξινόμηση της βιοποικιλότητας.Το αρχείο των απολιθωμάτων.
Η ανασύνθεση των βιογεωγραφικών ιστοριών: Πρώτες προσπάθειες: ο προσδιορισμός των κέντρων προέλευσης. Παν-βιογεωγραφία και βικαριανιστική βιογεωγραφία. Σύγχρονη ιστορική βιογεωγραφία.
Λέξεις - Κλειδιά: Ειδογένεση, Εξαφάνιση, Διασπορά, Ενδημισμός, Παν-βιογεωγραφία.
Νησιωτική βιογεωγραφία: πρότυπα της αφθονίας των ειδών: Νησιωτικά πρότυπα.Η θεωρία της ισορροπίας στη νησιωτική βιογεωγραφία. Χαρακτηριστικά της νησιωτικής ζωής. Πρότυπα συγκρότησης. Εξελικτικές τάσεις. Κύκλος των τάξων.
Η ποικιλότητα των ειδών στα ηπειρωτικά και τα θαλάσσια ενδιαιτήματα: Αφθονία και ποικιλότητα ειδών. Πρότυπα ποικιλότητας. Αιτίες των προτύπων.
Λέξεις - Κλειδιά: Νησιωτική Βιογεωγραφία.
Το παρελθόν: Παλαιογεωγραφία. Παλαιοκλιματολογία. Παλαιοβλάστηση. Παλαιοπανίδα: Η πανίδα πριν από το Πλειστόκαινο, η πανίδα του Πλειστοκαίνου, η πανίδα τα τελευταία 3000 χρόνια. Ο άνθρωπος
Το παρόν: Γεωμορφολογία. Έδαφος. Κλίμα. Βλάστηση και οικοσυστήματα. Ο άνθρωπος. Η πανίδα. Απειλές. Μέτρα προστασίας. Η εκμετάλλευση της πανίδας. Η ζωική αγροποικιλότητα. Τα ζώα ως δείκτες της ποιότητας του περιβάλλοντος. Η πολιτιστική αξία της πανίδας. Η κατάσταση της έρευνας.
Λέξεις - Κλειδιά: Παλαιοεπιστήμες, Απειλές, Προστασία, Εκμετάλλευση, Αγροποικιλότητα, Έρευνα.
Γενικά χαρακτηριστικά. Η οικονομική σημασία των ασπονδύλων. Η πολιτιστική αξία των ασπονδύλων. Σκωληκόμορφα φύλα. Παρασιτικές ομάδες. Ομάδες γλυκού νερού. Χερσαία Μαλάκια. Χερσαία αρθρόποδα. Η σπηλαιόβια πανίδα.
Λέξεις - Κλειδιά: Οικονομική σημασία, Πολιτιστική αξία, Σκωληκόμορφα φύλα, Παρασιτικές ομάδες, Ομάδες γλυκού νερού, Χερσαία Μαλάκια, Χερσαία αρθρόποδα, Σπηλαιόβια πανίδα.
Η Βιολογία Διατήρησης είναι ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με την προστασία των ειδών και των ενδιαιτημάτων τους. Στην ενότητα αυτή εξετάζονται οι βασικές αρχές της Βιολογίας Διατήρησης, ανταπτύσσεται η διαδραστική σχέση φαινομενικά άσχετων επιστημών (π.χ. οικονομικά, νομική) που αλληλεπιδρούν για το τελικό αποτέλεσμα, παρουσιάζονται κλασσικές μεθολογίες και αναλύονται επιλεγμένες περιπτώσεις από τη διεθνή βιβλιογραφία και την ελληνική πραγματικότητα.
Λέξεις - κλειδιά: Βιολογία διατήρησης, Εξαφάνιση ειδών, Ελάχιστος βιώσιμος πληθυσμός, Ελάχιστη δυναμική περιοχή, Ελάττωση ετεροζυγωτίας, Ενδογαμική- εξωγαμική ύφεση, Εξελικτική ευελιξία, Δημογραφική διακύμανση.
Οι συμπεριφορικές αποκρίσεις των ζώων απέναντι στα άτομα του ίδιου είδους αλλά και έναντι των ανταγωνιστών και των θηρευτών τους πραγματεύονται σε αυτό το κεφάλαιο. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στον ανταγωνισμό κατά το ζευγάρωμα και τις αναπαραγωγικές τακτικές διαφόρων ζώων καθώς και στις συμπεριφορές τροφοληψίας που έχουν υιοθετήσει διάφορες ζωικές ομάδες.
Λέξεις - κλειδιά: Προσαρμογές, Προσαρμοστικότητα, Αρμοστικότητα, Φυσική επιλογή, Τροφοληπτική συμπεριφορά, Αναπαραγωγική συμπεριφορά, Μεταναστευτική συμπεριφορά.
Παρουσιάζονται τα είδη της ελληνικής ερπετοπανίδας με ιδιαίτερο βάρος στα ενδημικά taxa ή στα είδη εκείνα που στην Ελλάδα διατηρούν τους μοναδικούς τους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς. Σκοπός των διαλέξεων είναι, μεταξύ άλλων, η αναγνώριση τουλάχιστον των ενδημικών ειδών, η προσέγγιση της ιδιαίτερης βιογεωγραφίας των συγκεκριμένων ομάδων και η ανάλυση κάποιων μοναδικών προτύπων.
Λέξεις - κλειδιά: Ερπετοπανίδα Μεσογείου, Ερπετοπανίδα Ελλάδας, Επίπεδα ενδημισμού στο Αιγαίο.
Εδώ εμβαθύνουμε στην πανίδα των θηλαστικών της Ελλάδας όπου και πάλι η έμφαση πέφτει στα ενδημικά taxa. Η αναγνώριση και η ιστορία των ενδημικών ειδών είναι από τους βασικούς στόχους του κεφαλαίου. Εξετάζεται ακόμη η σχέση των θηλαστικών με τον άνθρωπο, ειδικότερα στο πλαίσιο του ελληνικού πολιτισμού.
Λέξεις - κλειδιά: Θηλαστικά της Μεσογείου, Ενδημικά είδη και Υποείδη, Θαλάσσια θηλαστικά, Απειλές.
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 0
Αρ. Προβολών : 0
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
- - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -
