Θέατρο της Αρχαιότητας Α΄: Το θεατρικό έργο του Αισχύλου
Καίτη Διαμαντάκου Αγάθου
Το μάθημα στόχο έχει τη σφαιρική δραματολογική κάλυψη της σωζόμενης δραματουργίας του Αισχύλου, με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα που αφορούν:
α) την καταγωγή, την εξέλιξη, τα ιδιαίτερα δομικά χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, το ιστορικό, κοινωνικό-πολιτικό, θρησκευτικό και θεσμικό πλαίσιο της αρχαίας θεατρικής παραγωγής, ιδιαίτερα στο α΄ μισό του 5ου αι. π.Χ., περίοδο κατά την οποία διδάχτηκαν όλες οι σωζόμενες τραγωδίες του Αισχύλου·
β) τα ιδιαίτερα δραματουργικά, σκηνικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά της θεατρικής γραφής του Αισχύλου στο σύνολό της·
γ) τα ιδιαίτερα δραματουργικά, σκηνικά και σημασιολογικά ζητήματα που θέτει καθένα από τα μελετώμενα δράματα του Αισχύλου·
δ) τη νεώτερη και σύγχρονη πρόσληψη του θεατρικού έργου του Αισχύλου.
Το μάθημα στόχο έχει τη σφαιρική δραματολογική κάλυψη της σωζόμενης δραματουργίας του Αισχύλου, με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα που αφορούν:
α) την καταγωγή, την εξέλιξη, τα ιδιαίτερα δομικά χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, το ιστορικό, κοινωνικό-πολιτικό, θρησκευτικό και θεσμικό πλαίσιο της αρχαίας θεατρικής παραγωγής, ιδιαίτερα στο α΄ μισό του 5ου αι. π.Χ., περίοδο κατά την οποία διδάχτηκαν όλες οι σωζόμενες τραγωδίες του Αισχύλου·
β) τα ιδιαίτερα δραματουργικά, σκηνικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά της θεατρικής γραφής του Αισχύλου στο σύνολό της·
γ) τα ιδιαίτερα δραματουργικά, σκηνικά και σημασιολογικά ζητήματα που θέτει καθένα από τα μελετώμενα δράματα του Αισχύλου·
δ) τη νεώτερη και σύγχρονη πρόσληψη του θεατρικού έργου του Αισχύλου.
Το μάθημα στόχο έχει τη σφαιρική δραματολογική κάλυψη της σωζόμενης δραματουργίας του Αισχύλου, με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα που αφορούν:
α) την καταγωγή, την εξέλιξη, τα ιδιαίτερα δομικά χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, το ιστορικό, κοινωνικό-πολιτικό, θρησκευτικό και θεσμικό πλαίσιο της αρχαίας θεατρικής παραγωγής, ιδιαίτερα στο α΄ μισό του 5ου αι. π.Χ., περίοδο κατά την οποία διδάχτηκαν όλες οι σωζόμενες τραγωδίες του Αισχύλου·
β) τα ιδιαίτερα δραματουργικά, σκηνικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά της θεατρικής γραφής του Αισχύλου στο σύνολό της·
γ) τα ιδιαίτερα δραματουργικά, σκηνικά και σημασιολογικά ζητήματα που θέτει καθένα από τα μελετώμενα δράματα του Αισχύλου·
δ) τη νεώτερη και σύγχρονη πρόσληψη του θεατρικού έργου του Αισχύλου.
Περίγραμμα
Περιεχόμενο μαθήματος
Δομή μαθήματος
- 13 τρίωρες διδακτικές συναντήσεις, με διαλέξεις της διδάσκουσας (ή και προσκεκλημένων καλλιτεχνών ή ακαδημαϊκών) σε διαδραστική διδασκαλία με τους/τις φοιτητές/τριες
- Μικρές εργασίες (στη διάρκεια του μαθήματος ή/και εξ αποστάσεως, στην περιοχή «Συζητήσεις» της ηλεκτρονικής τάξης), για την κριτική εμπέδωση των διαφορετικών θεατρολογικών ζητημάτων, που τίθενται στη διάρκεια των διδακτικών συναντήσεων.
- Ενεργός και κριτική συμμετοχή στις των φοιτητών εκπαιδευτικές δραστηριότητες του μαθήματος (σεμιναριακές διαλέξεις, εκπαιδευτικές επισκέψεις, πρακτικά εργαστήρια)
Περιεχόμενα
- Δραματολογική επισκόπηση του σωζόμενου θεατρικού έργου του Αισχύλου και, ειδικότερα, των τραγωδιών: Πέρσαι, Επτά επί Θήβας, Ικέτιδες, Αγαμέμνων (τις τρεις υπόλοιπες σωζόμενες τραγωδίες –Προμηθεύς Δεσμώτης, Χοηφόροι, Ευμενίδες— θα τις σχολιάσουμε συνοπτικά).
- Συνολική εξέταση βασικών ζητημάτων δραματουργικής σύνθεσης, σκηνικής παρουσίασης και σημασιολογικής-ιδεολογικής σύστασης του καθενός έργου, σε συνάρτηση με το εκάστοτε ιστορικό, κοινωνικοπολιτικό και θεσμικό, πλαίσιο της (βεβαιωμένης ή εικαζόμενης χρονολογικά) «διδασκαλίας» του.
- Ένταξη της θεατρικής παραγωγής του Αισχύλου στο ευρύτερο θεατρικό-πολιτιστικό και πολιτικο-κοινωνικό πλαίσιο του 5ου αι. π.Χ.
- Επισκόπηση της γραμματολογικής και θεατρικής παράδοσης του έργου του Αισχύλου, από την αρχαιότητα μέχρι τη νεώτερη εποχή.
Μαθησιακοί στόχοι
Οι φοιτητές/φοιτήτριες, μετά το πέρας του μαθήματος, θα πρέπει να:
- Γνωρίζουν το γενικό ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η θεατρική παραγωγή του Αισχύλου και τους τρόπους με τους οποίους οι πολιτικο-κοινωνικοί όροι επηρέασαν αυτή την παραγωγή (μετάβαση από την τυραννία στη δημοκρατία, Περσικοί Πόλεμοι, εσωτερικές αντιθέσεις μεταξύ δημοκρατικών και αριστοκρατικών, θεσμικές εξελίξεις, ίδρυση και επέκταση της αττικής-δηλιακής συμμαχίας κτλ.)
- Γνωρίζουν το ειδικό θεσμικό-διαγωνιστικό πλαίσιο, στο οποίο παραστάθηκαν οι τραγωδίες του Αισχύλου και τους τρόπους με τους οποίους αυτό το πλαίσιο επενέργησε στη σύνθεση των τραγωδιών (εν Άστει Διονύσια και Λήναια, τρόπος διαγωνισμού των ποιητών, διαγωνιστικό πρόγραμμα, θεσμός της χορηγίας, τρόπος ορισμού των κριτών κ.ά.)
- Γνωρίζουν τον θεατρικό κώδικα και τα βασικά επιμέρους σημειακά συστήματά του, που ακολούθησε ή/και εξέλιξε ο Αισχύλος (δομή, μορφή και περιεχόμενο του θεατρικού κειμένου, θεατρικός χώρος, σκηνικός χώρος, (χορο)διδασκαλία, σκηνογραφία, ενδυμασία, αριθμός και φύλο υποκριτών, Χορός κ.ά.).
- Έχουν σφαιρική δραματολογική γνώση των βασικών χαρακτηριστικών του θεατρικού έργου του Αισχύλου, σε επίπεδο δραματικής σύνθεσης, σκηνικής παρουσίασης και σημασιολογικής-ιδεολογικής σύστασης.
- Εντοπίζουν τις εξελίξεις που σημειώνονται από τους Πέρσες μέχρι την Ορέστεια, σε επίπεδο δραματικής σύνθεσης, σκηνικής παρουσίασης και σημασιολογικής-ιδεολογικής σύστασης των έργων.
- Έχουν μια συνοπτική σφαιρική θεώρηση της ιστορίας της πρόσληψης του θεατρικού έργου του Αισχύλου και μπορούν να αναφέρουν σημαντικούς σταθμούς σε ό,τι αφορά ειδικά την πρόσληψη του Αισχύλου από τη νεοελληνική θεατρική σκηνή.
- Έρχονται σε επαφή και κατανοούν διαφορετικές δυνατότητες ερμηνευτικής ανάλυσης και σκηνοθετικής πρότασης των εξεταζόμενων έργων, λαμβάνοντας υπόψη τους πολλαπλούς παράγοντες που συνθέτουν τη θεατρική επικοινωνία σε επίπεδο πομπού, μηνύματος και αποδέκτη.
- Ενθαρρύνονται και μπορούν να προτείνουν τη δική τους δραματολογική ανάγνωση σε θέματα δραματικής δομής, σκηνικής παρουσίασης και σημασιολογικής-ιδεολογικής ανάλυσης των έργων.
- Έχουν μια ευρεία εποπτεία των πολλαπλών παραγόντων που συνέθεταν το θεατρικό έργο του Αισχύλου κατά την εποχή της παραγωγής του, αλλά και των μεγάλων (κοινωνικών, πολιτικών, θρησκευτικών, θεατρικών), αλλαγών που έχουν εν τω μεταξύ επέλθει και επηρεάζουν μια νεώτερη σκηνοθετική ανάγνωσή του.
Προτεινόμενα συγγράμματα
Συγγράμματα που προσφέρονται μέσω του συστήματος ΕΥΔΟΞΟΣ
- Albin LESKY: Η τραγική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων (μετ. Ν. Χ. Χουρμουζιάδης), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 2010 (6η ανατύπ.), Τόμος A΄ (33153230)
- Μanfred Joachim LOSSAU: Αισχύλος, Ινστιτούτο του Βιβλίου Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2009 (24347)
Βιβλιογραφία
Βιβλία (Textbooks) / Μελέτες
BLUME, H.-D.: Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφ. Μ. Ιατρού), MIET, Αθήνα, 1989.
ΓΩΓΟΣ, Σ.: Το αρχαίο θέατρο του Διονύσου. Αρχιτεκτονική μορφή και λειτουργία. Μίλητος, Αθήνα, 2005.
ΓΩΓΟΣ, Σ., ΠΕΤΡΑΚΟΥ, Κ., Λεξικό του αρχαίου θεάτρου. Όροι – έννοιες – πρόσωπα, Εκδόσεις Μίλητος, Αθήνα, 2012.
EASTERLING, P. E. (επιμ.): Οδηγός για την αρχαία ελληνική τραγωδία: Από το πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ (μτφ. Κ. Βαλάκας, Λ. Ρόζη), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Αθήνα, 2007.
GOLDHIL, S.: Ορέστεια (μτφ. Αργ. Παπασυριόπουλος), Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2008.
KYRIAKOU, P.: The Past in Aeschylus and Sophocles, Berlin/Boston, 2011.
ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ, Α. & Χ. ΤΣΑΓΓΑΛΗΣ (επιμ.): Αρχαία Ελληνική Τραγωδία. Θεωρία και πράξη, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2008.
McDONALD, M., WALTON, J.M. (επιμ.): Οδηγός για το αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό θέατρο (μτφ. Β. Λιαπής), Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2011.
MEIER, C.: H πολιτική τέχνη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας (μτφ. Φλ. Μανακίδου), Εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1997.
MORETTI, J.-C.: Θέατρο και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα (μτφ. Ε. Δημητρακοπούλου), Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2002.
ΜΠΑΚΟΝΙΚΟΛΑ, Χ.: Στιγμές της Ελληνικής Τραγωδίας, Ινστιτούτο του Βιβλίου Μ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, Τόμος Α΄, 1994, Τόμος Β΄, 2004.
ΠΟΥΧΝΕΡ, Β., Ελληνική Θεατρολογία. Δώδεκα μελετήματα, Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης, Κρητική Θεατρική Βιβλιοθήκη, Τόμος Β΄, Αθήνα, 1988, κεφ. «Ο ποιητικός χαρακτήρας της αρχαίας τραγωδίας» «Τα όρια στην ερμηνεία του αρχαίου δράματος», σσ. 13-24 και 25-52 αντίστοιχα.
REHM, R.: The Play of Space. Spatial Transformation in Greek Tragedy, Princeton University Press, Princeton and Oxford, 2002, σσ. 236-251.
SEWELL-RUTTER, N.J.: Guilt by Descent. Moral Inheritance and Decision Making in Greek Tragedy. Oxford Classical Monographs. Oxford/New York, Oxford University Press, 2007.
SOMMERSTEIN, A.H.: Aeschylean Tragedy, Levante Editori, Bari, 1996.
TAPLIN, O.: The Stagecraft of Aeschylus: The Dramatic Use of Exits and Entrances in Greek Tragedy,Clarendon Press, Oxford, 1977.
VERNANT, J.-P. & NAQUΕT, P.: Μύθος και Τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα, Τόμος 1 – μτφ.: Στέλλα Γεωργούδη, Τόμος 2 – μτφ: Α. Τάττη, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 1998 και 1991.
WILES, D.: To αρχαίο ελληνικό δράμα ως παράσταση. Μια εισαγωγή (μτφ. Ελ. Οικονόμου), Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2009.
Κείμενα-πηγές
Ξένες ή ελληνικές κριτικές εκδόσεις και μεταφράσεις των τραγωδιών:
- Πέρσες
- Επτά επί Θήβας
- Ικέτιδες
- Προμηθεύς Δεσμώτης
- Αγαμέμνων
- Χοηφόροι
- Ευμενίδες
Εκπαιδευτικό υλικό στο Διαδίκτυο / Άρθρα με ανοικτή πρόσβαση
- Στο ιστολόγιο «Λωτοφάγοι» του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κύπρου Αντώνη Πετρίδη (https://antonispetrides.wordpress.com), τα άρθρα:
- Το αρχαίο ελληνικό θέατρο σε πέντε απλές κινήσεις (βίντεο)
- Ο χορός στην τραγωδία και την κωμωδία: (α) Γενικές παρατηρήσεις
- Ο χορός στην τραγωδία και την κωμωδία: (β) Ένα συγκριτικό παράδειγμα (Αγ. – Θεσμ.)
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (1) Πηγές πληροφοριών για τη μελέτη του αρχαίου ελληνικού δράματος
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (2) Οι δραματικές γιορτές
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (3) Οι υποκριτές
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (4) Όρχηση, μουσική, θεατρικά μηχανήματα, θεατρικός χώρος.
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (5) Απαρχές και εξέλιξη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου
- Ο χορός στην αρχαία τραγωδία: παραδείγματα από τους «Πέρσες» και τις «Τραχίνιες» (βίντεο)
- Θεοί και άνθρωποι στην αρχαία τραγωδία: παραδείγματα από τη ‘Μήδεια’, τους ‘Πέρσες’ και τις ‘Τραχίνιες’
- Ο ρόλος του Αγγέλου στην τραγωδία: δύο παραδείγματα (“Πέρσες”, “Μήδεια”)
- Κοστούμια και προσωπεία στην τραγωδία του 5ου αιώνα
- Δυο σκύλες: Κλυταιμήστρα και Εκάβη
- Για τους “Πέρσες” του Αισχύλου (1): η μυθοποίηση της Ιστορίας
- Για τους “Πέρσες” του Αισχύλου (2): ο Ξέρξης και η συνοχή της τραγωδίας
- Οι δύο είσοδοι της Βασίλισσας στους «Πέρσες» του Αισχύλου
- Σύντομη εισαγωγή στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου: (1) Δίκη και Δαίμων
- Σύντομη εισαγωγή στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου: (2) Πειθώ και Θήλυ
- Σύντομη εισαγωγή στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου: (3) Άλλα βασικά γνωρίσματα
- Στην ακαδημαϊκή ιστοσελίδα του καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας ΕΚΠΑ, Ιωάννη Κωνσταντάκου, οι ακαδημαϊκές παραδόσεις:
- Introduction to Greek tragedy (in Modern Greek). https://www.academia.edu/1740055/Introduction_to_Greek_tragedy_in_Modern_Greek_
Βίντεο με ανοικτή πρόσβαση
- Μαγνητοσκοπημένα αποσπάσματα παραστάσεων αρχαίου δράματος στην ιστοσελίδα του Κέντρου Έρευνας και Πρακτικών Εφαρμογών του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος «Δεσμοί», στο: http://www.ancientgreekdrama.gr/page/default.asp?la=1&id=63
- Στο ιστολόγιο «Λωτοφάγοι» του καθηγητή Αντώνη Πετρίδη έχουν συγκεντρωθεί οι παραστάσεις τραγωδιών του Αισχύλου, που είναι προσβάσιμες στο youtube. Βλ. https://antonispetrides.wordpress.com/2013/05/04/agd_on_youtube_2_aeschylus/
- Παράσταση των Περσών, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή (1999), στο ψηφιακό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=423#videos
- Παράσταση της Ορέστειας, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου (2001), στο ψηφιακό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=579#videos
- Παράσταση της Ορέστειας, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη (2005), στο ψηφιακό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=586#videos
- ΠαράστασηThe Oresteia, Part I, σε σκηνοθεσία Peter Hall (1981), στο: https://www.youtube.com/watch?v=O7sdZQ1BDs0
- ΠαράστασηThe Oresteia, Part II, σε σκηνοθεσία Peter Hall (1981), στο: https://www.youtube.com/watch?v=ZZyQNOkLfNE
- Βλέπε επίσης: https://atheniandrama.wordpress.com/video-archives-2/peter-halls-oresteia/peter-halls-oresteia/
- Παράσταση του Προμηθέα Δεσμώτη, σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου (1992), στο: https://www.youtube.com/watch?v=kcWdcGwd844
- Ιστοσελίδα του σωματείου «Διάζωμα», με πολλές πληροφορίες για τους αρχαίους θεατρικούς χώρους στην Ελλάδα, στο: http://www.diazoma.gr/GR/Page_04-01.asp
Μέθοδοι διδασκαλίας
Διαλέξεις, Σεμινάρια, μικρές εργασίες στην ηλεκτρονική τάξη, συγγραφή εργασίας, καλλιτεχνική δημιουργία.
Μέθοδοι αξιολόγησης
Γραπτή εξέταση (στα ελληνικά) στην ύλη του μαθήματος, στο τέλος του εξαμήνου. H γραπτή εξέταση περιλαμβάνει:
α) Ερωτήσεις σύντομης απάντησης και Δοκιμασίες πολλαπλής επιλογής (20% του τελικού βαθμού) και
β) Μία ερώτηση δραματολογικής ανάπτυξης και κριτικής ανάλυσης (40% του τελικού βαθμού).
γ) Εκπόνηση είτε γραπτής/δοκιμιακής εργασίας είτε πρακτικής/καλλιτεχνικής εργασίας (40% του τελικού βαθμού).
Ομάδα στόχος
- Υποψήφιοι, εν ενεργεία φοιτητές/φοιτήτριες, απόφοιτοι Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών, Δραματικών Σχολών, Παιδαγωγικών και Φιλολογικών Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής.
- Ενδιαφερόμενοι για τη θεματική περιοχή: θεατρολόγοι, ηθοποιοί, φιλόλογοι, εκπαιδευτικοί, θεατρόφιλοι
Προαπαιτούμενα
- Γενικές προαπαιτούμενες γνώσεις: Γενικές γνώσεις αρχαίας ελληνικής ιστορίας και ιστορίας του αρχαίου ελληνικού θεάτρου
- Κωδικούς ή/και συνδέσμους προαπαιτούμενων μαθημάτων του Τμήματος εάν υπάρχουν: ΟΧΙ
Διδάσκοντες
Αικατερίνη (Καίτη) Διαμαντάκου
Ekaterini (Kaiti) Diamantakou
Τμήμα Θεατρικών Σπουδών
Δομή μαθήματος
- 13 τρίωρες διδακτικές συναντήσεις, με διαλέξεις της διδάσκουσας (ή και προσκεκλημένων καλλιτεχνών ή ακαδημαϊκών) σε διαδραστική διδασκαλία με τους/τις φοιτητές/τριες
- Μικρές εργασίες (στη διάρκεια του μαθήματος ή/και εξ αποστάσεως, στην περιοχή «Συζητήσεις» της ηλεκτρονικής τάξης), για την κριτική εμπέδωση των διαφορετικών θεατρολογικών ζητημάτων, που τίθενται στη διάρκεια των διδακτικών συναντήσεων.
- Ενεργός και κριτική συμμετοχή στις των φοιτητών εκπαιδευτικές δραστηριότητες του μαθήματος (σεμιναριακές διαλέξεις, εκπαιδευτικές επισκέψεις, πρακτικά εργαστήρια)
Περιεχόμενα
- Δραματολογική επισκόπηση του σωζόμενου θεατρικού έργου του Αισχύλου και, ειδικότερα, των τραγωδιών: Πέρσαι, Επτά επί Θήβας, Ικέτιδες, Αγαμέμνων (τις τρεις υπόλοιπες σωζόμενες τραγωδίες –Προμηθεύς Δεσμώτης, Χοηφόροι, Ευμενίδες— θα τις σχολιάσουμε συνοπτικά).
- Συνολική εξέταση βασικών ζητημάτων δραματουργικής σύνθεσης, σκηνικής παρουσίασης και σημασιολογικής-ιδεολογικής σύστασης του καθενός έργου, σε συνάρτηση με το εκάστοτε ιστορικό, κοινωνικοπολιτικό και θεσμικό, πλαίσιο της (βεβαιωμένης ή εικαζόμενης χρονολογικά) «διδασκαλίας» του.
- Ένταξη της θεατρικής παραγωγής του Αισχύλου στο ευρύτερο θεατρικό-πολιτιστικό και πολιτικο-κοινωνικό πλαίσιο του 5ου αι. π.Χ.
- Επισκόπηση της γραμματολογικής και θεατρικής παράδοσης του έργου του Αισχύλου, από την αρχαιότητα μέχρι τη νεώτερη εποχή.
Οι φοιτητές/φοιτήτριες, μετά το πέρας του μαθήματος, θα πρέπει να:
- Γνωρίζουν το γενικό ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η θεατρική παραγωγή του Αισχύλου και τους τρόπους με τους οποίους οι πολιτικο-κοινωνικοί όροι επηρέασαν αυτή την παραγωγή (μετάβαση από την τυραννία στη δημοκρατία, Περσικοί Πόλεμοι, εσωτερικές αντιθέσεις μεταξύ δημοκρατικών και αριστοκρατικών, θεσμικές εξελίξεις, ίδρυση και επέκταση της αττικής-δηλιακής συμμαχίας κτλ.)
- Γνωρίζουν το ειδικό θεσμικό-διαγωνιστικό πλαίσιο, στο οποίο παραστάθηκαν οι τραγωδίες του Αισχύλου και τους τρόπους με τους οποίους αυτό το πλαίσιο επενέργησε στη σύνθεση των τραγωδιών (εν Άστει Διονύσια και Λήναια, τρόπος διαγωνισμού των ποιητών, διαγωνιστικό πρόγραμμα, θεσμός της χορηγίας, τρόπος ορισμού των κριτών κ.ά.)
- Γνωρίζουν τον θεατρικό κώδικα και τα βασικά επιμέρους σημειακά συστήματά του, που ακολούθησε ή/και εξέλιξε ο Αισχύλος (δομή, μορφή και περιεχόμενο του θεατρικού κειμένου, θεατρικός χώρος, σκηνικός χώρος, (χορο)διδασκαλία, σκηνογραφία, ενδυμασία, αριθμός και φύλο υποκριτών, Χορός κ.ά.).
- Έχουν σφαιρική δραματολογική γνώση των βασικών χαρακτηριστικών του θεατρικού έργου του Αισχύλου, σε επίπεδο δραματικής σύνθεσης, σκηνικής παρουσίασης και σημασιολογικής-ιδεολογικής σύστασης.
- Εντοπίζουν τις εξελίξεις που σημειώνονται από τους Πέρσες μέχρι την Ορέστεια, σε επίπεδο δραματικής σύνθεσης, σκηνικής παρουσίασης και σημασιολογικής-ιδεολογικής σύστασης των έργων.
- Έχουν μια συνοπτική σφαιρική θεώρηση της ιστορίας της πρόσληψης του θεατρικού έργου του Αισχύλου και μπορούν να αναφέρουν σημαντικούς σταθμούς σε ό,τι αφορά ειδικά την πρόσληψη του Αισχύλου από τη νεοελληνική θεατρική σκηνή.
- Έρχονται σε επαφή και κατανοούν διαφορετικές δυνατότητες ερμηνευτικής ανάλυσης και σκηνοθετικής πρότασης των εξεταζόμενων έργων, λαμβάνοντας υπόψη τους πολλαπλούς παράγοντες που συνθέτουν τη θεατρική επικοινωνία σε επίπεδο πομπού, μηνύματος και αποδέκτη.
- Ενθαρρύνονται και μπορούν να προτείνουν τη δική τους δραματολογική ανάγνωση σε θέματα δραματικής δομής, σκηνικής παρουσίασης και σημασιολογικής-ιδεολογικής ανάλυσης των έργων.
- Έχουν μια ευρεία εποπτεία των πολλαπλών παραγόντων που συνέθεταν το θεατρικό έργο του Αισχύλου κατά την εποχή της παραγωγής του, αλλά και των μεγάλων (κοινωνικών, πολιτικών, θρησκευτικών, θεατρικών), αλλαγών που έχουν εν τω μεταξύ επέλθει και επηρεάζουν μια νεώτερη σκηνοθετική ανάγνωσή του.
Συγγράμματα που προσφέρονται μέσω του συστήματος ΕΥΔΟΞΟΣ
- Albin LESKY: Η τραγική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων (μετ. Ν. Χ. Χουρμουζιάδης), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 2010 (6η ανατύπ.), Τόμος A΄ (33153230)
- Μanfred Joachim LOSSAU: Αισχύλος, Ινστιτούτο του Βιβλίου Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2009 (24347)
Βιβλία (Textbooks) / Μελέτες
BLUME, H.-D.: Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφ. Μ. Ιατρού), MIET, Αθήνα, 1989.
ΓΩΓΟΣ, Σ.: Το αρχαίο θέατρο του Διονύσου. Αρχιτεκτονική μορφή και λειτουργία. Μίλητος, Αθήνα, 2005.
ΓΩΓΟΣ, Σ., ΠΕΤΡΑΚΟΥ, Κ., Λεξικό του αρχαίου θεάτρου. Όροι – έννοιες – πρόσωπα, Εκδόσεις Μίλητος, Αθήνα, 2012.
EASTERLING, P. E. (επιμ.): Οδηγός για την αρχαία ελληνική τραγωδία: Από το πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ (μτφ. Κ. Βαλάκας, Λ. Ρόζη), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Αθήνα, 2007.
GOLDHIL, S.: Ορέστεια (μτφ. Αργ. Παπασυριόπουλος), Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2008.
KYRIAKOU, P.: The Past in Aeschylus and Sophocles, Berlin/Boston, 2011.
ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ, Α. & Χ. ΤΣΑΓΓΑΛΗΣ (επιμ.): Αρχαία Ελληνική Τραγωδία. Θεωρία και πράξη, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2008.
McDONALD, M., WALTON, J.M. (επιμ.): Οδηγός για το αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό θέατρο (μτφ. Β. Λιαπής), Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2011.
MEIER, C.: H πολιτική τέχνη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας (μτφ. Φλ. Μανακίδου), Εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1997.
MORETTI, J.-C.: Θέατρο και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα (μτφ. Ε. Δημητρακοπούλου), Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2002.
ΜΠΑΚΟΝΙΚΟΛΑ, Χ.: Στιγμές της Ελληνικής Τραγωδίας, Ινστιτούτο του Βιβλίου Μ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, Τόμος Α΄, 1994, Τόμος Β΄, 2004.
ΠΟΥΧΝΕΡ, Β., Ελληνική Θεατρολογία. Δώδεκα μελετήματα, Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης, Κρητική Θεατρική Βιβλιοθήκη, Τόμος Β΄, Αθήνα, 1988, κεφ. «Ο ποιητικός χαρακτήρας της αρχαίας τραγωδίας» «Τα όρια στην ερμηνεία του αρχαίου δράματος», σσ. 13-24 και 25-52 αντίστοιχα.
REHM, R.: The Play of Space. Spatial Transformation in Greek Tragedy, Princeton University Press, Princeton and Oxford, 2002, σσ. 236-251.
SEWELL-RUTTER, N.J.: Guilt by Descent. Moral Inheritance and Decision Making in Greek Tragedy. Oxford Classical Monographs. Oxford/New York, Oxford University Press, 2007.
SOMMERSTEIN, A.H.: Aeschylean Tragedy, Levante Editori, Bari, 1996.
TAPLIN, O.: The Stagecraft of Aeschylus: The Dramatic Use of Exits and Entrances in Greek Tragedy,Clarendon Press, Oxford, 1977.
VERNANT, J.-P. & NAQUΕT, P.: Μύθος και Τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα, Τόμος 1 – μτφ.: Στέλλα Γεωργούδη, Τόμος 2 – μτφ: Α. Τάττη, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 1998 και 1991.
WILES, D.: To αρχαίο ελληνικό δράμα ως παράσταση. Μια εισαγωγή (μτφ. Ελ. Οικονόμου), Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2009.
Κείμενα-πηγές
Ξένες ή ελληνικές κριτικές εκδόσεις και μεταφράσεις των τραγωδιών:
- Πέρσες
- Επτά επί Θήβας
- Ικέτιδες
- Προμηθεύς Δεσμώτης
- Αγαμέμνων
- Χοηφόροι
- Ευμενίδες
Εκπαιδευτικό υλικό στο Διαδίκτυο / Άρθρα με ανοικτή πρόσβαση
- Στο ιστολόγιο «Λωτοφάγοι» του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κύπρου Αντώνη Πετρίδη (https://antonispetrides.wordpress.com), τα άρθρα:
- Το αρχαίο ελληνικό θέατρο σε πέντε απλές κινήσεις (βίντεο)
- Ο χορός στην τραγωδία και την κωμωδία: (α) Γενικές παρατηρήσεις
- Ο χορός στην τραγωδία και την κωμωδία: (β) Ένα συγκριτικό παράδειγμα (Αγ. – Θεσμ.)
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (1) Πηγές πληροφοριών για τη μελέτη του αρχαίου ελληνικού δράματος
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (2) Οι δραματικές γιορτές
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (3) Οι υποκριτές
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (4) Όρχηση, μουσική, θεατρικά μηχανήματα, θεατρικός χώρος.
- Ζητήματα αρχαίου θεάτρου σε μορφή ερωταποκρίσεων: (5) Απαρχές και εξέλιξη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου
- Ο χορός στην αρχαία τραγωδία: παραδείγματα από τους «Πέρσες» και τις «Τραχίνιες» (βίντεο)
- Θεοί και άνθρωποι στην αρχαία τραγωδία: παραδείγματα από τη ‘Μήδεια’, τους ‘Πέρσες’ και τις ‘Τραχίνιες’
- Ο ρόλος του Αγγέλου στην τραγωδία: δύο παραδείγματα (“Πέρσες”, “Μήδεια”)
- Κοστούμια και προσωπεία στην τραγωδία του 5ου αιώνα
- Δυο σκύλες: Κλυταιμήστρα και Εκάβη
- Για τους “Πέρσες” του Αισχύλου (1): η μυθοποίηση της Ιστορίας
- Για τους “Πέρσες” του Αισχύλου (2): ο Ξέρξης και η συνοχή της τραγωδίας
- Οι δύο είσοδοι της Βασίλισσας στους «Πέρσες» του Αισχύλου
- Σύντομη εισαγωγή στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου: (1) Δίκη και Δαίμων
- Σύντομη εισαγωγή στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου: (2) Πειθώ και Θήλυ
- Σύντομη εισαγωγή στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου: (3) Άλλα βασικά γνωρίσματα
- Στην ακαδημαϊκή ιστοσελίδα του καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας ΕΚΠΑ, Ιωάννη Κωνσταντάκου, οι ακαδημαϊκές παραδόσεις:
- Introduction to Greek tragedy (in Modern Greek). https://www.academia.edu/1740055/Introduction_to_Greek_tragedy_in_Modern_Greek_
Βίντεο με ανοικτή πρόσβαση
- Μαγνητοσκοπημένα αποσπάσματα παραστάσεων αρχαίου δράματος στην ιστοσελίδα του Κέντρου Έρευνας και Πρακτικών Εφαρμογών του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος «Δεσμοί», στο: http://www.ancientgreekdrama.gr/page/default.asp?la=1&id=63
- Στο ιστολόγιο «Λωτοφάγοι» του καθηγητή Αντώνη Πετρίδη έχουν συγκεντρωθεί οι παραστάσεις τραγωδιών του Αισχύλου, που είναι προσβάσιμες στο youtube. Βλ. https://antonispetrides.wordpress.com/2013/05/04/agd_on_youtube_2_aeschylus/
- Παράσταση των Περσών, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή (1999), στο ψηφιακό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=423#videos
- Παράσταση της Ορέστειας, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου (2001), στο ψηφιακό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=579#videos
- Παράσταση της Ορέστειας, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη (2005), στο ψηφιακό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=586#videos
- ΠαράστασηThe Oresteia, Part I, σε σκηνοθεσία Peter Hall (1981), στο: https://www.youtube.com/watch?v=O7sdZQ1BDs0
- ΠαράστασηThe Oresteia, Part II, σε σκηνοθεσία Peter Hall (1981), στο: https://www.youtube.com/watch?v=ZZyQNOkLfNE
- Βλέπε επίσης: https://atheniandrama.wordpress.com/video-archives-2/peter-halls-oresteia/peter-halls-oresteia/
- Παράσταση του Προμηθέα Δεσμώτη, σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου (1992), στο: https://www.youtube.com/watch?v=kcWdcGwd844
- Ιστοσελίδα του σωματείου «Διάζωμα», με πολλές πληροφορίες για τους αρχαίους θεατρικούς χώρους στην Ελλάδα, στο: http://www.diazoma.gr/GR/Page_04-01.asp
Διαλέξεις, Σεμινάρια, μικρές εργασίες στην ηλεκτρονική τάξη, συγγραφή εργασίας, καλλιτεχνική δημιουργία.
Γραπτή εξέταση (στα ελληνικά) στην ύλη του μαθήματος, στο τέλος του εξαμήνου. H γραπτή εξέταση περιλαμβάνει:
α) Ερωτήσεις σύντομης απάντησης και Δοκιμασίες πολλαπλής επιλογής (20% του τελικού βαθμού) και
β) Μία ερώτηση δραματολογικής ανάπτυξης και κριτικής ανάλυσης (40% του τελικού βαθμού).
γ) Εκπόνηση είτε γραπτής/δοκιμιακής εργασίας είτε πρακτικής/καλλιτεχνικής εργασίας (40% του τελικού βαθμού).
- Υποψήφιοι, εν ενεργεία φοιτητές/φοιτήτριες, απόφοιτοι Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών, Δραματικών Σχολών, Παιδαγωγικών και Φιλολογικών Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής.
- Ενδιαφερόμενοι για τη θεματική περιοχή: θεατρολόγοι, ηθοποιοί, φιλόλογοι, εκπαιδευτικοί, θεατρόφιλοι
- Γενικές προαπαιτούμενες γνώσεις: Γενικές γνώσεις αρχαίας ελληνικής ιστορίας και ιστορίας του αρχαίου ελληνικού θεάτρου
- Κωδικούς ή/και συνδέσμους προαπαιτούμενων μαθημάτων του Τμήματος εάν υπάρχουν: ΟΧΙ
Αικατερίνη (Καίτη) Διαμαντάκου
Ekaterini (Kaiti) Diamantakou
Τμήμα Θεατρικών Σπουδών
- Καταγωγή-γένεση του αρχαίου θεάτρου και, ειδικότερα, της τραγωδίας
- Άμεσες και έμμεσες πηγές πληροφοριών για το αρχαίο θέατρο
- Τα θεατρικά «είδη»: τραγωδία, κωμωδία και σατυρικό δράμα
- Οι θεατρικοί αγώνες στα Μεγάλα Διονύσια και τα Λήναια
- Ο αρχαίος τραγικός θεατρικός κώδικας και οι συντελεστές μιας θεατρικής παράστασης: χορηγός, επώνυμος άρχων, συγγραφέας, διδάσκαλος, υποκριτές, χορευτές, κριτές, θεατές
- Ο αρχαίος τραγικός θεατρικός κώδικας και τα επιμέρους σημειωτικά συστήματά του: θεατρικός χώρος, σκηνικός χώρος, χρήση σκηνογραφίας, σκηνικά αντικείμενα και σκηνικές «μηχανές», ενδυμασία, μουσική, χορογραφία, υποκριτική
- Βιογραφικά στοιχεία Αισχύλου
- Ιστορικό - πολιτικό πλαίσιο ζωής και δημιουργίας
- Θεατρική σταδιοδρομία
- H θεατρική τέχνη του Αισχύλου σε δραματουργικό, σκηνικό και ιδεολογικό – σημασιολογικό επίπεδο
- Οι σωζόμενες τραγωδίες του Αισχύλου
- Η «δραματική ταυτότητα» της τραγωδίας (χρονολόγηση, διαγωνιστικό πλαίσιο, διαγωνιστική κατάταξη, τα άλλα δράματα της τετραλογίας, μυθικοί και θεματικοί άξονες, το ζήτημα της ενιαίας ή ετερόκλητης θεματικής της τετραλογίας, δραματικά πρόσωπα, αριθμός υποκριτών, διανομή των ρόλων, η ταυτότητα του δραματικού χώρου και χρόνου, γενική υπόθεση)
- Δραματολογική ανάλυση της τραγωδίας
- Ζητήματα δραματουργικής διάρθρωσης/σύνθεσης του έργου
- Ζητήματα σκηνικής παρουσίασης του έργου
- Ζητήματα ιδεολογικής-ερμηνευτικής ανάλυσης του έργου
- Σχέσεις (δραματικές, σκηνικές, θεματικές, ιδεολογικές) με άλλες σωζόμενες τραγωδίες
- Η «δραματική ταυτότητα» της τραγωδίας (χρονολόγηση, διαγωνιστικό πλαίσιο, διαγωνιστική κατάταξη, τα άλλα δράματα της τετραλογίας, μυθικός κύκλος έμπνευσης, μυθολογικές πηγές και λογοτεχνικά διακείμενα, δραματικά πρόσωπα, αριθμός υποκριτών, κατανομή των ρόλων, η ταυτότητα του δραματικού χώρου και χρόνου, γενική υπόθεση)
- Δραματολογική ανάλυση της τραγωδίας
- Ζητήματα δραματουργικής διάρθρωσης/σύνθεσης του έργου
- Ζητήματα σκηνικής παρουσίασης του έργου
- Ζητήματα ιδεολογικής-ερμηνευτικής ανάλυσης του έργου
- Σχέσεις (δραματικές, σκηνικές, θεματικές, ιδεολογικές) με άλλες σωζόμενες τραγωδίες
- Η «δραματική ταυτότητα» της τραγωδίας (χρονολόγηση, διαγωνιστικό πλαίσιο, διαγωνιστική κατάταξη, τα άλλα δράματα της τετραλογίας, μυθικός κύκλος έμπνευσης, μυθολογικές πηγές και λογοτεχνικά διακείμενα, δραματικά πρόσωπα, αριθμός υποκριτών, κατανομή των ρόλων, η ταυτότητα του δραματικού χώρου και χρόνου, γενική υπόθεση)
- Δραματολογική ανάλυση της τραγωδίας
- Ζητήματα δραματουργικής διάρθρωσης/σύνθεσης του έργου
- Ζητήματα σκηνικής παρουσίασης του έργου
- Ζητήματα ιδεολογικής-ερμηνευτικής ανάλυσης του έργου
- Σχέσεις (δραματικές, σκηνικές, θεματικές, ιδεολογικές) με άλλες σωζόμενες τραγωδίες
- Η «δραματική ταυτότητα» της τραγωδίας (χρονολόγηση, διαγωνιστικό πλαίσιο, διαγωνιστική κατάταξη, τα άλλα δράματα της τετραλογίας, μυθικός κύκλος προέλευσης, μυθολογικές πηγές και λογοτεχνικά διακείμενα, δραματικά πρόσωπα, αριθμός υποκριτών, κατανομή των ρόλων, η ταυτότητα του δραματικού χώρου και χρόνου, γενική υπόθεση)
- Δραματολογική ανάλυση της τραγωδίας
- Ζητήματα δραματουργικής διάρθρωσης/σύνθεσης του έργου
- Ζητήματα σκηνικής παρουσίασης του έργου
- Ζητήματα ιδεολογικής-ερμηνευτικής ανάλυσης του έργου
- Σχέσεις (δραματικές, σκηνικές, θεματικές, ιδεολογικές) με άλλες σωζόμενες τραγωδίες
- Συνοπτική αναφορά στη «δραματική ταυτότητα» των τραγωδιών (χρονολόγηση, διαγωνιστικό πλαίσιο, διαγωνιστική κατάταξη, τα άλλα δράματα της τετραλογίας, μυθικός κύκλος προέλευσης, μυθολογικές πηγές και λογοτεχνικά πρότυπα, δραματικά πρόσωπα, αριθμός υποκριτών, κατανομή των ρόλων, η ταυτότητα του δραματικού χώρου και χρόνου, γενική υπόθεση) – Σφαιρική θεώρηση της Ορέστειας
- Συνοπτική αναφορά στη «δραματική ταυτότητα» της τραγωδίας (χρονολόγηση, διαγωνιστικό πλαίσιο, διαγωνιστική κατάταξη, τα άλλα δράματα της τετραλογίας ή τριλογίας ή διλογίας, μυθικός κύκλος έμπνευσης, μυθολογικές πηγές και λογοτεχνικά πρότυπα, δραματικά πρόσωπα, αριθμός υποκριτών, κατανομή των ρόλων, η ταυτότητα του δραματικού χώρου και χρόνου, γενική υπόθεση)
- Συνοπτική παρακολούθηση της κριτικής-χειρόγραφης, γραμματολογικής, δραματουργικής και θεατρικής πρόσληψης του έργου του Αισχύλου: παραστάσεις-σταθμοί στη θεατρική ιστορία
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 0
Αρ. Προβολών : 0
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
- - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -
