Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων
Γεώργιος Φίλιας
Μετά τη Εισαγωγή, παρουσιάζονται τα σχετικά με τον ορισμό και τη διάκριση κλάδων στην Υμνολογία. Ακολούθως εκτίθενται τα σχετικά με την πρώτη περίοδο της ιστορίας της εκκλησιαστικής υμνογραφίας, με έμφαση στα αρχαιότερα ποιητικά κείμενα και στις αρχικές αντιδράσεις του Χριστιανισμού.
Στη δεύτερη περίοδο αναλύεται η εμφάνιση και ακμή του Κοντακίου και στην Τρίτη περίοδο η εμφάνιση και ακμή του Κανόνα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στους ποιητές Κοντακίων και Κανόνων, καθώς και στα είδη και τους κανόνες της μετρικής.
Τέλος, παρουσίαζεται η ζωή και το έργο των σημαντικότερων υμνογράφων του 20ου αιώνα και αναλύονται θεολογικά θέματα των εκκλησιαστικών ύμνων (Χριστολογία/ Πνευματολογία/ Εκκλησιολογία/ Εσχατολογία).
Μετά τη Εισαγωγή, παρουσιάζονται τα σχετικά με τον ορισμό και τη διάκριση κλάδων στην Υμνολογία. Ακολούθως εκτίθενται τα σχετικά με την πρώτη περίοδο της ιστορίας της εκκλησιαστικής υμνογραφίας, με έμφαση στα αρχαιότερα ποιητικά κείμενα και στις αρχικές αντιδράσεις του Χριστιανισμού.
Στη δεύτερη περίοδο αναλύεται η εμφάνιση και ακμή του Κοντακίου και στην Τρίτη περίοδο η εμφάνιση και ακμή του Κανόνα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στους ποιητές Κοντακίων και Κανόνων, καθώς και στα είδη και τους κανόνες της μετρικής.
Τέλος, παρουσίαζεται η ζωή και το έργο των σημαντικότερων υμνογράφων του 20ου αιώνα και αναλύονται θεολογικά θέματα των εκκλησιαστικών ύμνων (Χριστολογία/ Πνευματολογία/ Εκκλησιολογία/ Εσχατολογία).
Μετά τη Εισαγωγή, παρουσιάζονται τα σχετικά με τον ορισμό και τη διάκριση κλάδων στην Υμνολογία. Ακολούθως εκτίθενται τα σχετικά με την πρώτη περίοδο της ιστορίας της εκκλησιαστικής υμνογραφίας, με έμφαση στα αρχαιότερα ποιητικά κείμενα και στις αρχικές αντιδράσεις του Χριστιανισμού.
Στη δεύτερη περίοδο αναλύεται η εμφάνιση και ακμή του Κοντακίου και στην Τρίτη περίοδο η εμφάνιση και ακμή του Κανόνα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στους ποιητές Κοντακίων και Κανόνων, καθώς και στα είδη και τους κανόνες της μετρικής.
Τέλος, παρουσίαζεται η ζωή και το έργο των σημαντικότερων υμνογράφων του 20ου αιώνα και αναλύονται θεολογικά θέματα των εκκλησιαστικών ύμνων (Χριστολογία/ Πνευματολογία/ Εκκλησιολογία/ Εσχατολογία).
Περίγραμμα
Περιεχόμενο μαθήματος
-
Η σχέση της εκκλησιαστικής υμνολογίας με κλάδους της φιλολογικής επιστήμης.
-
Ανάλυση των αιτιών αντίδρασης του μοναχισμού στην εκκλησιαστική ποίηση και μουσική.
-
Η συνάφεια εκκλησιαστικών γεγονότων και εμφάνισης εκκλησιαστικής ποίησης.
-
Η εξέλιξη της ιστορίας των ύμνων από το Κοντάκιο στον Κανόνα.
-
Η θεολογία των σημαντικότερων υμνογράφων Κανόνων.
-
Οι αιτίες παρακμής της υμνογραφίας μετά τον 11ο αιώνα.
-
Η σύγχρονη υμνογραφική παραγωγή: σύγκριση με την πρώτη χιλιετία.
Μαθησιακοί στόχοι
-
Η γνώση των κλάδων (θεολογικών και φιλολογικών) έρευνας των εκκλησιαστικών ύμνων.
-
Η ανάλυση των βασικών θεολογικών εννοιών των ύμνων.
-
Η γνώση των ποιητικών στοιχείων των ύμνων: εισαγωγή στο μέτρο και το μέλος.
-
Η δημιουργία κριτηρίων εκκλησιαστικής ποιητικής παραγωγής.
Προτεινόμενα συγγράμματα
-
Α. Βουρλή, Ελληνορθόδοξος Υμνογραφία εικοστού αιώνος, Αθήναι 2001.
-
Κ. Μητσάκη, Βυζαντινή Υμνογραφία (από την εποχή της Καινής Διαθήκης έως την Εικονομαχία), Αθήνα, Γρηγόρης, 2010.
-
Π.Β. Πάσχου, Λόγος και μέλος (Εισαγωγή στην βυζαντινή-λειτουργική Υμνογραφία της Ορθοδόξου Εκκλησίας), Αθήνα, Αρμός, 1999.
Προαπαιτούμενα
-
Βασικές γνώσεις ορισμένων θεολογικών κλάδων (βιβλική επιστήμη/Εκκλησιαστική ιστορία/Πατρολογία).
-
Γνώσεις βιβλικής και λειτουργικής γλώσσας.
-
Στοιχειώδης εμπειρία από συμμετοχή στη Λατρεία της Εκκλησίας.
Βιβλιογραφία
Στο παραπάνω μνημονευόμενο βιβλίο του Π.Β. Πάσχου, Λόγος και μέλος (Εισαγωγή στην βυζαντινή-λειτουργική Υμνογραφία της Ορθοδόξου Εκκλησίας), Αθήνα, Αρμός, 1999.
Διδάσκοντες
Γεώργιος Φίλιας, Καθηγητής
Γνωστικό αντικείμενο: «Λειτουργική»
Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής
http://www.soctheol.uoa.gr/didaktiko-proswpiko-melh-dep-kai-edip/filias-georgios-ka8hghtis.html
-
Η σχέση της εκκλησιαστικής υμνολογίας με κλάδους της φιλολογικής επιστήμης.
-
Ανάλυση των αιτιών αντίδρασης του μοναχισμού στην εκκλησιαστική ποίηση και μουσική.
-
Η συνάφεια εκκλησιαστικών γεγονότων και εμφάνισης εκκλησιαστικής ποίησης.
-
Η εξέλιξη της ιστορίας των ύμνων από το Κοντάκιο στον Κανόνα.
-
Η θεολογία των σημαντικότερων υμνογράφων Κανόνων.
-
Οι αιτίες παρακμής της υμνογραφίας μετά τον 11ο αιώνα.
-
Η σύγχρονη υμνογραφική παραγωγή: σύγκριση με την πρώτη χιλιετία.
-
Η γνώση των κλάδων (θεολογικών και φιλολογικών) έρευνας των εκκλησιαστικών ύμνων.
-
Η ανάλυση των βασικών θεολογικών εννοιών των ύμνων.
-
Η γνώση των ποιητικών στοιχείων των ύμνων: εισαγωγή στο μέτρο και το μέλος.
-
Η δημιουργία κριτηρίων εκκλησιαστικής ποιητικής παραγωγής.
-
Α. Βουρλή, Ελληνορθόδοξος Υμνογραφία εικοστού αιώνος, Αθήναι 2001.
-
Κ. Μητσάκη, Βυζαντινή Υμνογραφία (από την εποχή της Καινής Διαθήκης έως την Εικονομαχία), Αθήνα, Γρηγόρης, 2010.
-
Π.Β. Πάσχου, Λόγος και μέλος (Εισαγωγή στην βυζαντινή-λειτουργική Υμνογραφία της Ορθοδόξου Εκκλησίας), Αθήνα, Αρμός, 1999.
-
Βασικές γνώσεις ορισμένων θεολογικών κλάδων (βιβλική επιστήμη/Εκκλησιαστική ιστορία/Πατρολογία).
-
Γνώσεις βιβλικής και λειτουργικής γλώσσας.
-
Στοιχειώδης εμπειρία από συμμετοχή στη Λατρεία της Εκκλησίας.
Στο παραπάνω μνημονευόμενο βιβλίο του Π.Β. Πάσχου, Λόγος και μέλος (Εισαγωγή στην βυζαντινή-λειτουργική Υμνογραφία της Ορθοδόξου Εκκλησίας), Αθήνα, Αρμός, 1999.
Γεώργιος Φίλιας, Καθηγητής
Γνωστικό αντικείμενο: «Λειτουργική»
Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής
http://www.soctheol.uoa.gr/didaktiko-proswpiko-melh-dep-kai-edip/filias-georgios-ka8hghtis.html
-
Ο όρος «Υμνολογία»
-
Η Υμνολογία ως ακαδημαϊκός κλάδος
-
Οι περίοδοι της ελληνικής υμνογραφίας
-
Υμνογραφικοί όροι
-
Τα λειτουργικά βιβλία που περιέχουν ύμνους
- Η εβραϊκή ποίηση/ το Ψαλτήριο
α. Τα ποιητικά βιβλία της Π.Δ.
β. Το Ψαλτήριο
- Οι ύμνοι της Καινής Διαθήκης
-
Ποιητικά κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας
- Ευχαριστιακοί ύμνοι της αρχαϊκής Εκκλησίας
- Αιρετική υμνογραφική δραστηριότητα και αντίδραση του μοναχισμού στην ψαλμώ-δηση των ύμνων
α. Η αιρετική υμνογραφία
β. Μοναστική αντίδραση κατά των ύμνων
- Προσωδιακή χριστιανική ποίηση
-
Το Κοντάκιο
- Οι σπουδαιότεροι ποιητές της Β περιόδου
- Ο Ακάθιστος Ύμνος
-
Οι δημιουργοί των Κανόνων
-
Οι Σαββαΐτες υμνογράφοι
-
Οι Στουδίτες υμνογράφοι
-
Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως
-
Αυτοκράτορες
-
Ιδιώτες ή μοναχοί
-
Ιταλοέλληνες
-
Η μετρική των εκκλησιαστικών ύμνων
- Ισοσυλλαβία και ομοτονία/ Ισοχρονία και Τονή
- Ευθύμιος Καββαθάς
- Ιεζεκιήλ Φιλόστρατος Στρούμπος- Βελανιδιώτης
- Ιάκωβος Γκιγκίλας
- Μεθόδιος Κοντοστάνος
- Μιχαήλ Κωνσταντινίδης
- Μελέτιος Γιαννόπουλος
- Ιάκωβος Μαλλιαρός
- Νικόδημος Βαλληνδράς
- Στέφανος Ματακούλιας
-
Οι προτυπώσεις της Π.Δ. σχετικά με την Ενανθρώπηση
-
Η θεολογία της Σαρκώσεως του Λόγου
-
Ενανθρώπηση και κόσμος
-
Η Χριστολογία της Ακολουθίας του Ακαθίστου ύμνου
α. Η Χριστολογία του Μικρού Αποδείπνου (που προηγείται του Κανόνα)
β. Η Χριστολογία του Κανόνα του Ακαθίστου ύμνου
γ. Η Χριστολογία των Οίκων του Ακαθίστου ύμνου
-
Η θεολογία των ύμνων της μελωδού Κασσιανής (εισαγωγικά)
-
Η δογματική θεολογία της Κασσιανής
-
Η ηθική θεολογία της Κασσιανής
-
Βίωση του Πάθους και της Ανάστασης κατά την υμνογραφία της Μ. Εβδομάδας
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 0
Αρ. Προβολών : 0
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
- - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -
