Ιδεολογία στην παιδική λογοτεχνία
Αγγελική Γιαννικοπούλου
Επειδή συχνά μια παιδαγωγούσα διάθεση βαραίνει στη συνείδηση πολλών αναφορικά με το παιδικό βιβλίο, θέματα ιδεολογίας αποκτούν ιδιαίτερη σπουδαιότητα στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας. Όχι μόνο στο παρελθόν (το κίνημα του διδακτισμού), αλλά ακόμη και στις μέρες μας, το παιδικό βιβλίο πολλές φορές αξιολογείται με βάση το ιδεολογικό μήνυμα που μεταφέρει στους μικρούς αναγνώστες του. Κι ενώ κανένα κείμενο δεν μπορεί να παραμείνει ιδεολογικά ‘ουδέτερο’, αφού, ακόμη και ανεξάρτητα από την πρόθεση των δημιουργών του, μια παθητική ιδεολογία εγγράφεται σε αυτό, στα βιβλία για παιδιά συχνά το μήνυμα προβάλλεται ως το κύριο στοιχείο του κειμένου.
Στο πλαίσιο των μαθημάτων οι φοιτητές/ φοιτήτριες θα μελετήσουν κείμενα παιδικής λογοτεχνίας εστιάζοντας κυρίως στους αφηγηματικούς μηχανισμούς που ευθύνονται για τον καθορισμό του ιδεολογικού στίγματος του βιβλίου. Έμφαση θα δοθεί όχι μόνο στα άμεσα αλλά και στα έμμεσα ή υφέρποντα ιδεολογικά μηνύματα και τον τρόπο που αυτά εγγράφονται στο κείμενο, άλλοτε με φορέα το λεκτικό κείμενο, άλλοτε το οπτικό και άλλοτε παρακειμενικά στοιχεία. Επίσης, θέματα όπως η διαπολιτισμικότητα και οι διαφυλικές σχέσεις, θα μελετηθούν σε μια σειρά από κείμενα που διαφέρουν αισθητικά μεταξύ τους (π.χ. λογοτεχνικό είδος, χρόνος έκδοσης, συγγραφέας, κ.λπ.).
ΛιγότεραΕπειδή συχνά μια παιδαγωγούσα διάθεση βαραίνει στη συνείδηση πολλών αναφορικά με το παιδικό βιβλίο, θέματα ιδεολογίας αποκτούν ιδιαίτερη σπουδαιότητα στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας. Όχι μόνο στο παρελθόν (το κίνημα του διδακτισμού), αλλά ακόμη και στις μέρες μας, το παιδικό βιβλίο πολλές φορές αξιολογείται με βάση το ιδεολογικό μήνυμα που μεταφέρει στους μικρούς αναγνώστες του. Κι ενώ κανένα κείμενο δεν μπορεί να παραμείνει ιδεολογικά ‘ουδέτερο’, αφού, ακόμη και ανεξάρτητα από την πρόθεση των δημιουργών του, μια παθητική ιδεολογία εγγράφεται σε αυτό, στα βιβλία για παιδιά συχνά το μήνυμα προβάλλεται ως το κύριο στοιχείο του κειμένου.
Στο πλαίσιο των μαθημάτων οι φοιτητές/ φοιτήτριες θα μελετήσουν κείμενα παιδικής λογοτεχνίας εστιάζοντας κυρίως στους αφηγηματικούς μηχανισμούς που ευθύνονται για τον καθορισμό του ιδεολογικού στίγματος του βιβλίου. Έμφαση θα δοθεί όχι μόνο στα άμεσα αλλά και στα έμμεσα ή υφέρποντα ιδεολογικά μηνύματα και τον τρόπο που αυτά εγγράφονται στο κείμενο, άλλο
Επειδή συχνά μια παιδαγωγούσα διάθεση βαραίνει στη συνείδηση πολλών αναφορικά με το παιδικό βιβλίο, θέματα ιδεολογίας αποκτούν ιδιαίτερη σπουδαιότητα στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας. Όχι μόνο στο παρελθόν (το κίνημα του διδακτισμού), αλλά ακόμη και στις μέρες μας, το παιδικό βιβλίο πολλές φορές αξιολογείται με βάση το ιδεολογικό μήνυμα που μεταφέρει στους μικρούς αναγνώστες του. Κι ενώ κανένα κείμενο δεν μπορεί να παραμείνει ιδεολογικά ‘ουδέτερο’, αφού, ακόμη και ανεξάρτητα από την πρόθεση των δημιουργών του, μια παθητική ιδεολογία εγγράφεται σε αυτό, στα βιβλία για παιδιά συχνά το μήνυμα προβάλλεται ως το κύριο στοιχείο του κειμένου.
Στο πλαίσιο των μαθημάτων οι φοιτητές/ φοιτήτριες θα μελετήσουν κείμενα παιδικής λογοτεχνίας εστιάζοντας κυρίως στους αφηγηματικούς μηχανισμούς που ευθύνονται για τον καθορισμό του ιδεολογικού στίγματος του βιβλίου. Έμφαση θα δοθεί όχι μόνο στα άμεσα αλλά και στα έμμεσα ή υφέρποντα ιδεολογικά μηνύματα και τον τρόπο που αυτά εγγράφονται στο κείμενο, άλλο
Περίγραμμα
Περιεχόμενο μαθήματος
- Διευκρινίσεις όρων.
- Πολιτική ορθότητα και παιδική λογοτεχνία.
- Ιδεολογία και εικόνα.
- Ιδεολογία και αφηγηματικές κατηγορίες.
- Ζητήματα ιδεολογίας στα λογοτεχνικά είδη.
- Βιβλίο γνώσης.
- Ιστορικό βιβλίο.
- Η ιδεολογία του περικειμένου.
- Έμφυλες ταυτότητες. Το ομοφυλοφιλικό βιβλίο.
- Ο άλλος στο παιδικό βιβλίο.
Μαθησιακοί στόχοι
- Να γνωρίζουν τις κυριότερες θεωρητικές κατευθύνσεις σε σχέση με ζητήματα ιδεολογίας στο παιδικό βιβλίο.
- Να είναι σε θέση να εφαρμόζουν τη θεωρία στην ανάλυση συγκεκριμένων βιβλίων.
- Να αντιμετωπίζουν κριτικά το βιβλίο και το εκπαιδευτικό υλικό.
- Να διαβάζουν κριτικά τα βιβλία και τον κόσμο.
Προτεινόμενα συγγράμματα
- Κανατσούλη, Μ. (2000). Ιδεολογικές Διαστάσεις της Παιδικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός.
- Κανατσούλη, Μ. (2002). Αμφίσημα της Παιδικής Λογοτεχνίας: Ανάμεσα στην Ελληνικότητα και την Πολυπολιτισμικότητα. Σύγχρονοι Ορίζοντες.
- Κανατσούλη, Μ. (2007). Πρόσωπα Γυναικών σε Παιδικά Λογοτεχνήματα. Αθήνα: Πατάκης.
- Οικονομίδου, Σ. (2011). Χίλιες και Μία Ανατροπές. Η Νεοτερικότητα στη Λογοτεχνία για Μικρές Ηλικίες. Αθήνα: Πατάκης.
- Ζερβού, Α. (1996). Λογοκρισία και Αντιστάσεις στα Κείμενα των Παιδικών μας Χρόνων. Οδυσσέας.
- Γαβριηλίδου, Σ. (2008). Το Δύσκολο Επάγγελμα του Κλασικού Ήρωα. Θες/νίκη: University Studio Press.
- Καλογήρου, Τζ. (2003). Τέρψεις και Ημέρες Ανάγνωσης. Τόμος Β’. Αθήνα: Εκδόσεις Σχολής ΙΜΠ.
- Γκάρνερ, Τ. Φ. (1995). Πολιτικώς Ορθά Παραμύθια. Μτφ. Λ. Εξαρχοπούλου. Αθήνα: Δίαυλος
- Αναγνωστόπουλος, Β. Δ. (2001). Ιδεολογία και Παιδική Λογοτεχνία. Αθήνα: Καστανιώτης.
Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
- Keimena, Περιοδικό Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
- Children’s Literature in Education
- Children’s Literature
- Children’s Literature Association Quarterly
- Bookbird
- The Lion and the Unicorn
- New Review of Children’s Literature and Librarianship
Ομάδα στόχος
- Φοιτητές/ φοιτήτριες του Τμήματος.
- Εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
- Γονείς.
Διδάσκοντες
Αγγελική Γιαννικοπούλου
Βαθμίδα: Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Γνωστικό αντικείμενο: Παιδική Λογοτεχνία
Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
- Διευκρινίσεις όρων.
- Πολιτική ορθότητα και παιδική λογοτεχνία.
- Ιδεολογία και εικόνα.
- Ιδεολογία και αφηγηματικές κατηγορίες.
- Ζητήματα ιδεολογίας στα λογοτεχνικά είδη.
- Βιβλίο γνώσης.
- Ιστορικό βιβλίο.
- Η ιδεολογία του περικειμένου.
- Έμφυλες ταυτότητες. Το ομοφυλοφιλικό βιβλίο.
- Ο άλλος στο παιδικό βιβλίο.
- Να γνωρίζουν τις κυριότερες θεωρητικές κατευθύνσεις σε σχέση με ζητήματα ιδεολογίας στο παιδικό βιβλίο.
- Να είναι σε θέση να εφαρμόζουν τη θεωρία στην ανάλυση συγκεκριμένων βιβλίων.
- Να αντιμετωπίζουν κριτικά το βιβλίο και το εκπαιδευτικό υλικό.
- Να διαβάζουν κριτικά τα βιβλία και τον κόσμο.
- Κανατσούλη, Μ. (2000). Ιδεολογικές Διαστάσεις της Παιδικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός.
- Κανατσούλη, Μ. (2002). Αμφίσημα της Παιδικής Λογοτεχνίας: Ανάμεσα στην Ελληνικότητα και την Πολυπολιτισμικότητα. Σύγχρονοι Ορίζοντες.
- Κανατσούλη, Μ. (2007). Πρόσωπα Γυναικών σε Παιδικά Λογοτεχνήματα. Αθήνα: Πατάκης.
- Οικονομίδου, Σ. (2011). Χίλιες και Μία Ανατροπές. Η Νεοτερικότητα στη Λογοτεχνία για Μικρές Ηλικίες. Αθήνα: Πατάκης.
- Ζερβού, Α. (1996). Λογοκρισία και Αντιστάσεις στα Κείμενα των Παιδικών μας Χρόνων. Οδυσσέας.
- Γαβριηλίδου, Σ. (2008). Το Δύσκολο Επάγγελμα του Κλασικού Ήρωα. Θες/νίκη: University Studio Press.
- Καλογήρου, Τζ. (2003). Τέρψεις και Ημέρες Ανάγνωσης. Τόμος Β’. Αθήνα: Εκδόσεις Σχολής ΙΜΠ.
- Γκάρνερ, Τ. Φ. (1995). Πολιτικώς Ορθά Παραμύθια. Μτφ. Λ. Εξαρχοπούλου. Αθήνα: Δίαυλος
- Αναγνωστόπουλος, Β. Δ. (2001). Ιδεολογία και Παιδική Λογοτεχνία. Αθήνα: Καστανιώτης.
Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
- Keimena, Περιοδικό Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
- Children’s Literature in Education
- Children’s Literature
- Children’s Literature Association Quarterly
- Bookbird
- The Lion and the Unicorn
- New Review of Children’s Literature and Librarianship
- Φοιτητές/ φοιτήτριες του Τμήματος.
- Εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
- Γονείς.
Αγγελική Γιαννικοπούλου
Βαθμίδα: Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Γνωστικό αντικείμενο: Παιδική Λογοτεχνία
Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
Στο χώρο της ιδεολογίας στο παιδικό βιβλίο συναντώνται όροι όπως άμεσα και έμμεσα ή υφέρποντα ιδεολογικά μηνύματα, παθητική και ενεργητική ιδεολογία, ατομική και συλλογική ιδεολογία. Η εξέταση όλων αυτών με εφαρμογή το παιδικό βιβλίο αποτελεί το περιεχόμενο αυτής της ενότητας.
Το κίνημα της πολιτικής ορθότητας έτσι όπως εκδηλώθηκε στο χώρο του παιδικού βιβλίου, αναφορικά τόσο με το λεκτικό όσο και το οπτικό κείμενο, εξετάζεται στα πλαίσια της συγκεκριμένης ενότητας.
Το γεγονός ότι η ιδεολογία του κειμένου ενδέχεται να κατασκευάζεται όχι μόνο από το τι λένε οι λέξεις αλλά και από εκείνο που δείχνουν οι εικόνες, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ενδιαφέρουσες αναδεικνύονται και οι σχέσεις οπτικού και λεκτικού κειμένου στην συγκρότηση του ιδεολογικού στίγματος της ιστορίας.
Οι αφηγηματικές κατηγορίες του θέματος, της πλοκής, της δομής, της εστίασης, του σκηνικού και των χαρακτήρων λειτουργούν και ως πανίσχυροι ιδεολογικοί μηχανισμοί με τη μελέτη τους να έχει πάντα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Κάθε λογοτεχνικό είδος έχει ειδική βαρύτητα στην κατασκευή της ιδεολογίας του κειμένου. Υπάρχουν είδη, όπως οι αισώπειοι μύθοι ή οι παροιμίες, που υπάγονται στη διδακτική λογοτεχνία και άλλα, όπως το βιβλίο γνώσης ή το ιστορικό βιβλίο, που διακηρύσσουν την αντικειμενικότητά τους. Όλα όμως εγγράφουν με τη βοήθεια συγκεκριμένων ιδεολογικών μηχανισμών ιδεολογικά μηνύματα.
Το ιδεολογικό μήνυμα του κειμένου κατασκευάζεται όχι μόνο από τις λέξεις και τις εικόνες, αλλά και από το περικείμενο, π.χ. τίτλους, αφιερώσεις, βιογραφικά σημειώματα κλπ. Μάλιστα κάποιες φορές το περικείμενο καταφέρνει να εγγράψει ένα ηχηρότατο ιδεολογικό μήνυμα, που ενδέχεται να ενδυναμώνει, να εμπλουτίζει αλλά και να ανατρέπει την ιδεολογική θέση του κειμένου.
Στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας πολύ μεγάλη σπουδαιότητα ενέχει η σκιαγράφηση των έμφυλων ταυτοτήτων. Η συγκρότηση της γυναικείας και αντρικής ταυτότητας αλλά και η εμφάνιση ομοφυλόφιλων χαρακτήρων αποτελεί το θέμα αυτής της ενότητας.
Καθώς η λογοτεχνία άλλοτε λειτουργεί ως καθρέφτης και άλλοτε ως παράθυρο, είναι φορές που περιγράφει τον άλλο, τον διαφορετικό. Είτε λόγω εθνικότητας, είτε λόγω ηλικίας και αναπηρίας, ο άλλος είναι συχνά παρών στα παιδικά βιβλία, ενώ έχει ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο συγκροτείται σε αυτό.
Το ιστορικό εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο έχει να αντιμετωπίσει δομικές αντιθέσεις και εγγενείς παραδοξότητες που σχετίζονται τόσο με την ίδια την ιστορική λογοτεχνία, όσο και το νεαρό και άπειρο ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται.
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 0
Αρ. Προβολών : 0
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
- - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -
