Οι κοινωνικές παράμετροι της εκπαιδευτικής διαδικασίας

Αλεξάνδρα Βασιλοπούλου

Περιγραφή

Στο μάθημα αυτό παρέχονται τα βασικά θεωρητικά εργαλεία για την ανάλυση διαφορετικών παιδαγωγικών πρακτικών εντός και εκτός του επίσημου εκπαιδευτικού θεσμού, με ιδιαίτερη έμφαση στον χώρο της εκπαίδευσης και της αγωγής στην προσχολική και πρωτοσχολική ηλικία. Μέσα από τη θεωρία των παιδαγωγικών πρακτικών του Basil Bernstein μελετώνται οι ταξικές παραδοχές των πρακτικών, η παιδαγωγική σχέση, ζητήματα εξουσίας, κοινωνικού και συμβολικού ελέγχου, το πεδίο της σχολικής γνώσης και της επικοινωνίας, καθώς και η σύνδεση μικρο-μακρο επιπέδου στη μελέτη της κοινωνικής και εκπαιδευτικής ανισότητας. Το μάθημα περιλαμβάνει διαλέξεις, μελέτη θεωρητικών κειμένων και ερευνητικών προεκτάσεων, καθώς και παρουσιάσεις ανάλυσης παιδαγωγικών πρακτικών από τις/τους φοιτήτριες/ες.

CC - Αναφορά - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή
Περιεχόμενο μαθήματος

Η συζήτηση προχωράει από τη θεωρία των γλωσσικών κωδίκων που αναπτύχθηκε στο υποχρεωτικό μάθημα «Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης» (κωδ. 306), στη θεωρία των παιδαγωγικών πρακτικών του Basil Bernstein. Μετά από μια εισαγωγή σε αυτή τη θεωρία, θα συζητηθούν θεωρητικές, εμπειρικές και εφαρμοσμένες διαστάσεις του «παιδαγωγικού μηχανισμού» και του «παιδαγωγικού λόγου». Θα αναλυθούν παραδείγματα «ορατών» και «αόρατων» πρακτικών από τη διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία καθώς και από τις μελέτες των φοιτητών/τριων. Θα μελετηθούν πρακτικές γραμματισμού στο νηπιαγωγείο και στην οικογένεια και θα δοθεί έμφαση στην ανάλυση αντίστοιχων πρακτικών σε μη προνομιούχα, πολιτισμικά ανομοιογενή σχολεία. Τρία μεταφρασμένα κείμενα του B. Bernstein από το βιβλίο Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος (2000)(γ’έκδοση) θα αποτελέσουν κείμενα αναφοράς και λεπτομερούς μελέτης.

Μαθησιακοί στόχοι

 Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο/η φοιτητής/τρια θα είναι σε επίπεδο:

α) γνώσεων

  • να γνωρίζει και να κατανοεί τη θεωρία των παιδαγωγικών πρακτικών στην κοινωνιολογία της εκπαίδευσης
  • να γνωρίζει τις σημαντικότερες εμπειρικές έρευνες των παιδαγωγικών πρακτικών και την συμβολή τους στη μελέτη της εκπαίδευσης
  • να γνωρίζει τη μεθοδολογική λογική στην οποία σχεδιάζονται και εφαρμόζονται οι συγκεκριμένες μελέτες
  • να γνωρίζει πώς να διαβάζει εμπειρικές μικρο-κοινωνιολογικές έρευνες (κριτική ανάγνωση, σύνδεση θεωρίας-εμπειρικών δεδομένων, σύνδεση με εκπαιδευτική πράξη)

β) δεξιοτήτων 

  • να είναι σε θέση να διαβάζει κριτικά μια εμπειρική μικρο-κοινωνιολογική έρευνα
  • να αναγνωρίζει τις κοινωνικές παραδοχές των παιδαγωγικών πρακτικών και τους μηχανισμούς συγκρότησης του παιδαγωγικού λόγου στην εκπαιδευτική πράξη
  • να είναι σε θέση να συνδέει θεωρητικά ζητήματα ανισοτήτων με την εκπαιδευτική πράξη με στόχο τη διαφοροποιημένη παιδαγωγική
  • να είναι σε θέση να διακρίνει την ταξική διαφοροποίηση των οικογενειακών πρακτικών στη διαμόρφωση της σχολικής εμπειρίας

γ) ικανοτήτων

  • να κατανοεί τη σημασία των κοινωνικών παραδοχών/παραμέτρων στην εκπαιδευτική διαδικασία και στις παιδαγωγικές πρακτικές
  • να είναι ευαισθητοποιημενος/η σε ζητήματα ετερότητας στην επαφή με τους μαθητές/τριες και τις οικογένειές τους
Προτεινόμενα συγγράμματα

  -  Bernstein, B. (2000) (γ’έκδοση) Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος, Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

ή

  -  Whitty, G. (2007) Κοινωνιολογία και σχολική γνώση, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Μέθοδοι διδασκαλίας

Διαλέξεις, Σεμινάρια, Εργαστηριακή Άσκηση, Μελέτη & ανάλυση βιβλιογραφίας, Συγγραφή και παρουσίαση εργασίας.

Προαπαιτούμενα

Προτείνεται οι φοιτητές να έχουν παρακολουθήσει το μάθημα «306. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία της εκπαίδευσης» διότι θεωρείται προαπαιτούμενη η γνώση των θεωριών κοινωνικής και πολιτισμικής αναπαραγωγής καθώς και η θεωρία των γλωσσικών κωδίκων.

Πληροφορίες για το μάθημα «Εισαγωγή στην κοινωνιολογία της εκπαίδευσης» (κωδ. 306) βρίσκονται στον σύνδεσμο  http://eclass.uoa.gr/courses/ECD155/

Μέθοδοι αξιολόγησης

Το μάθημα θα διδαχθεί και θα εξεταστεί στην ελληνική γλώσσα. 
Οι φοιτητές/τριες θα αξιολογηθούν με γραπτή εργασία και δημόσια παρουσίασή της καθώς και με γραπτή εξέταση.

Βιβλιογραφία

Συγγράμματα που προσφέρονται μέσω του συστήματος ΕΥΔΟΞΟΣ

  • Bernstein, B. (2000)(γ’έκδοση) Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος, Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

ή

  • Whitty, G. (2007) Κοινωνιολογία και σχολική γνώση, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

 

Άλλα βιβλία (Textbooks)

  • Atkinson, P. (1985) Language, Structure and Reproduction: An introduction to the sociology of Basil Bernstein, London: Methuen.
  • Moore, R. (2013) Basil Bernstein: The thinker and the field, London: Routledge.

 

Εκπαιδευτικό υλικό στο Διαδίκτυο

Άρθρα με ανοικτή πρόσβαση


Μαθήματα άλλων ιδρυμάτων του εσωτερικού ή του εξωτερικού με ανοικτή πρόσβαση


Βίντεο με ανοικτή πρόσβαση

Ομάδα στόχος

Υποψήφιοι και εν ενεργεία φοιτητές/φοιτήτριες, και απόφοιτοι Παιδαγωγικών Τμημάτων  / Σχολών Επιστημών της  Αγωγής

Ενδιαφερόμενοι για τη θεματική περιοχή των εκπαιδευτικών πρακτικών και του σχολικού λόγου.

Διδάσκοντες

Αλεξάνδρα Βασιλοπούλου
(Κοινωνιολογία των Σχολικών Πρακτικών)

Η Αλεξάνδρα Βασιλοπούλου είναι διδάκτορας Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου του Έσσεξ και λέκτορας στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην κοινωνιολογική μελέτη των εκπαιδευτικών πρακτικών, στον χώρο της ανάλυσης λόγου και συνομιλίας (discourse/conversation analysis), καθώς και σε ζητήματα ποιοτικών μεθόδων και μεθοδολογίας. Το συγγραφικό της έργο εστιάζει στην ανάλυση διαφορετικών μορφών παιδαγωγικής πρακτικής, στη μελέτη της διεπίδρασης θεσμικού τύπου σε σχολικές τάξεις και τάξεις νηπιαγωγείου, καθώς και στις πρακτικές προεκτάσεις και εφαρμογές της ανάλυσης σχολικού λόγου στην εκπαιδευτική πράξη.

Βιογραφικό σημείωμα

Ενότητες

Γίνεται μια πρακτική εισαγωγή στη δομή και το περιεχόμενο του μαθήματος (συγγράμματα, ενότητες, εργασίες, αξιολόγηση). Σε μια σύντομη θεωρητική εισαγωγή παρουσιάζεται η προβληματική που διατρέχει το έργο του Basil Bernstein, αναφέρονται οι ερευνητικές εφαρμογές στη διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία και τα ερωτήματα που θα επεξεργαστούμε στη διάρκεια του εξαμήνου.

Παρουσιάζεται η θεωρία των γλωσσικών κωδίκων, οι θεωρητικές της επιρροές, οι διαστρεβλώσεις και η κριτική που δέχθηκε, καθώς και οι προεκτάσεις της από τους μαθητές του Bernstein, τη συστημική λειτουργική γλωσσολογία κ.λπ.

Γίνεται μια εισαγωγή στη θεωρία των παιδαγωγικών πρακτικών και στις βασικές θεωρητικές έννοιες της ταξινόμησης και της περιχάραξης.  Γίνεται αναφορά στους κανόνες που διέπουν την παιδαγωγική πρακτική ως πολιτισμικό αναμεταδότη, ως προς το πώς και το τι αναμεταδίδεται. Παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά της ορατής και αόρατης παιδαγωγικής και οι ταξικές τους παραδοχές.

Παρουσιάζεται το πλαίσιο για τη μελέτη της σχολικής γνώσης και των αναλυτικών προγραμμάτων καθώς και η σύνδεση ανάμεσα στους γλωσσικούς και στους παιδαγωγικούς κώδικες.

Αναλύεται ο παιδαγωγικός μηχανισμός δηλαδή οι κανόνες (κατανομής, αναπλαισίωσης, αξιολόγησης) μέσω των οποίων η γνώση μετατρέπεται σε παιδαγωγική επικοινωνία και κατασκευάζεται ο παιδαγωγικός λόγος και οι παιδαγωγικές ταυτότητες.

Δίνεται έμφαση στην κοινωνιολογική ανάλυση της σχολικής τάξης μέσα από τη μελέτη των διαφορετικών μορφών περιχάραξης και εξειδικευμένων διεπιδραστικών πρακτικών. Διερευνώνται οι σχέσεις ανάμεσα στις παιδαγωγικές και τις διεπιδραστικές πρακτικές.

Αναλύονται οι κοινωνικές παραδοχές των ορατών πρακτικών, οι εσωτερικές τους διαφοροποιήσεις, η κριτική που έχουν δεχθεί και οι προεκτάσεις τους σε επίπεδο λόγου. Μελετώνται συγκεκριμένα παραδείγματα μέσα από την εμπειρική έρευνα (π.χ. ριζοσπαστική ορατή παιδαγωγική).

Αναλύονται οι κοινωνικές παραδοχές των αόρατων πρακτικών, οι εσωτερικές τους διαφοροποιήσεις, η κριτική που έχουν δεχθεί και οι προεκτάσεις τους σε επίπεδο λόγου. Μελετώνται συγκεκριμένα παραδείγματα μέσα από την εμπειρική έρευνα (επιτυχημένες εκδοχές και προβλήματα αόρατων παιδαγωγικών, μικτές παιδαγωγικές).

Παρουσιαζονται βασικά ευρήματα ανάλυσης φυσικού λόγου μητέρας-παιδιού προσχολικής ηλικίας από τη διεθνή βιβλιογραφία. Γίνεται ανάλυση πρωτογενούς υλικού πρακτικών γραμματισμού στην οικογένεια. Ακολουθούν αναλύσεις παιδαγωγικών πρακτικών από φοιτήτριες/τές (παρουσίαση εργασιών).

Παρουσιαζονται βασικά ευρήματα ανάλυσης πρακτικών γραμματισμού στην προσχολική και πρωτοσχολική εκπαίδευση. Γίνεται ανάλυση πρωτογενούς υλικού πρακτικών γραμματισμού στο νηπιαγωγείο. Ακολουθούν αναλύσεις παιδαγωγικών πρακτικών από φοιτήτριες/τές (παρουσίαση εργασιών).

Παρουσιάζονται βασικά ευρήματα μελετών γραμματισμού σε μη προνομιούχα, πολιτισμικά ανομοιγενή σχολεία από τη διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία. Ακολουθούν αναλύσεις παιδαγωγικών πρακτικών από φοιτήτριες/τές (παρουσίαση εργασιών).

Η μελέτη των πρακτικών γραμματισμού σε μη προνομιούχα, πολιτισμικά ανομοιογενή σχολεία. 

Γίνεται ανάλυση πρωτογενούς υλικού πρακτικών γραμματισμού σε μη προνομιούχα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Ακολουθούν αναλύσεις παιδαγωγικών πρακτικών από φοιτήτριες/τές (παρουσίαση εργασιών).

Ανακεφαλαίωση

Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα
Επίπεδο: A-

Αρ. Επισκέψεων :  0
Αρ. Προβολών :  0

Ημερολόγιο

Ανακοινώσεις

  • - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -