Αρχαιολογία του τοπίου: Θεωρητικές και Ερμηνευτικές Προσεγγίσεις
Γεώργιος Βαβουρανάκης
Aντικείμενο του μαθήματος είναι αφενός η παρουσίαση των κυριοτέρων εννοιών και μεθόδων που συγκροτούν το ερευνητικό πεδίο της λεγόμενης “αρχαιολογίας του τοπίου” και αφετέρου η συμβολή του πεδίου αυτού στην κατανόηση της Προϊστορίας του Αιγαίου. Το μάθημα χωρίζεται σε τρεις θεματικούς κύκλους. Ο πρώτος κύκλος εστιάζει στον ορισμό της έννοιας του τοπίου και στις επιμέρους θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις: παραδοσιακή εικονογραφία, διαδικαστική έρευνα επιφανείας, μεταδιαδικαστικές και γνωσιαρχικές ερμηνευτικές μέθοδοι, Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφόρησης και ανασύνθεση τοπίου. Ο δεύτερος κύκλος εξετάζει ενδεικτικά παραδείγματα από την Προϊστορία: παλαιολιθική και μεσολιθική χρήση σπηλαίων, νεολιθικές τούμπες και εκτεταμένοι οικισμοί, το πρωτοκυκλαδικό δίκτυο θαλασσίων επαφών, ταφικά μνημεία της Εποχής του Χαλκού στην Πελοπόννησο και την Κρήτη, μινωικά ιερά κορυφής, τοιχογραφίες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο. Ο τρίτος κύκλος εξετάζει το τοπίο ως πολιτιστικό αγαθό και σκιαγραφεί το θεσμικό πλαίσιο και τις πρακτικές προστασίας του.
ΛιγότεραAντικείμενο του μαθήματος είναι αφενός η παρουσίαση των κυριοτέρων εννοιών και μεθόδων που συγκροτούν το ερευνητικό πεδίο της λεγόμενης “αρχαιολογίας του τοπίου” και αφετέρου η συμβολή του πεδίου αυτού στην κατανόηση της Προϊστορίας του Αιγαίου. Το μάθημα χωρίζεται σε τρεις θεματικούς κύκλους. Ο πρώτος κύκλος εστιάζει στον ορισμό της έννοιας του τοπίου και στις επιμέρους θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις: παραδοσιακή εικονογραφία, διαδικαστική έρευνα επιφανείας, μεταδιαδικαστικές και γνωσιαρχικές ερμηνευτικές μέθοδοι, Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφόρησης και ανασύνθεση τοπίου. Ο δεύτερος κύκλος εξετάζει ενδεικτικά παραδείγματα από την Προϊστορία: παλαιολιθική και μεσολιθική χρήση σπηλαίων, νεολιθικές τούμπες και εκτεταμένοι οικισμοί, το πρωτοκυκλαδικό δίκτυο θαλασσίων επαφών, ταφικά μνημεία της Εποχής του Χαλκού στην Πελοπόννησο και την Κρήτη, μινωικά ιερά κορυφής, τοιχογραφίες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο. Ο τρίτος κύκλος εξετάζει το τοπίο ως πολιτιστικό αγαθό και σκι
Aντικείμενο του μαθήματος είναι αφενός η παρουσίαση των κυριοτέρων εννοιών και μεθόδων που συγκροτούν το ερευνητικό πεδίο της λεγόμενης “αρχαιολογίας του τοπίου” και αφετέρου η συμβολή του πεδίου αυτού στην κατανόηση της Προϊστορίας του Αιγαίου. Το μάθημα χωρίζεται σε τρεις θεματικούς κύκλους. Ο πρώτος κύκλος εστιάζει στον ορισμό της έννοιας του τοπίου και στις επιμέρους θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις: παραδοσιακή εικονογραφία, διαδικαστική έρευνα επιφανείας, μεταδιαδικαστικές και γνωσιαρχικές ερμηνευτικές μέθοδοι, Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφόρησης και ανασύνθεση τοπίου. Ο δεύτερος κύκλος εξετάζει ενδεικτικά παραδείγματα από την Προϊστορία: παλαιολιθική και μεσολιθική χρήση σπηλαίων, νεολιθικές τούμπες και εκτεταμένοι οικισμοί, το πρωτοκυκλαδικό δίκτυο θαλασσίων επαφών, ταφικά μνημεία της Εποχής του Χαλκού στην Πελοπόννησο και την Κρήτη, μινωικά ιερά κορυφής, τοιχογραφίες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο. Ο τρίτος κύκλος εξετάζει το τοπίο ως πολιτιστικό αγαθό και σκι
Περίγραμμα
Διδάσκοντες
Γιώργος Βαβουρανάκης
Επίκουρος Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας
Φιλοσοφική Σχολή, Τοµέας Αρχαιολογίας & Ιστορίας της Τέχνης
Περιεχόμενο μαθήματος
Εισαγωγή (Διάλεξη 1)
Το πρώτο μάθημα αφορά τον ορισμό της έννοιας του τοπίου και της αρχαιολογίας του τοπίου. Παρουσιάζονται επίσης οι πρώτες ερευνητικές προσπάθειες με αντικείμενο το τοπίο, κυρίως η περίοδος του 18ου και 190υ αιώνα και οι περιηγητές στην Ελλάδα,καθώς και οι τοπογραφικές έρευνες των παραδοσιακών αρχαιολόγων μέχρι και τη δεκαετία του 1960.
Η διαμόρφωση της αρχαιολογίας του τοπίου (Διαλέξεις 2-6)
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η θεωρητική και μεθοδολογική πρόοδος που συντελέστηκε στις δεκαετίες 1970-1990. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στη νέα ή διαδικαστική αρχαιολογία και το ενδιαφέρον της για διερεύνηση του παρελθόντος σε ευρεία γεωγραφική κλίμακα και τη διαχρονική προσαρμογή του ανθρώπου στο περιβάλλον του. Εξετάζονται οι συμβολές της περιβαλλοντικής αρχαιολογίας, των συστηματικών και εντατικών ερευνών επιφανείας, των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφόρησης και των τεχνικών Τηλεπισκόπησης και Διασκόπησης. Στη συνέχεια εξετάζεται η κριτική που άσκησαν οι μεταδιαδικαστικοί αρχαιολόγοι σε θεωρητικό επίπεδο ζητώντας την επικέντρωση στον τρόπο που οι άνθρωποι ερμηνεύουν παρά προσαρμόζονται στο τοπίο. Γίνεται ενδεικτική παρουσίαση ερευνών επιφανείας με επιρροή από τη μεταδιαδικαστική αρχαιολογία.
Περιπτώσεις μελέτης τοπίου (Διαλέξεις 7-11)
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται παραδείγματα μελέτης του τοπίου. Τα παραδείγματα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της Προϊστορίας, από την Εποχή του Λίθου μέχρι και το τέλος της Εποχής του Χαλκού. Ενδεικτικά θέματα αποτελούν τα εξής:
- Η εξοικείωση των πρώιμων ανθρωπιδων με το περιβάλλον τους
- Από τις Παλαιολιθικές και Μεσολιθικές κοινότητες τροφοσυλλογής στη μόνιμη Νεολιθική εγκατάσταση
- Το θαλάσσιο τοπίο του νότιου Αιγαίου κατά την Πρώιμη Χαλκοκρατία
- Η νοηματοδότηση του τοπίου μέσω τελετουργιών στη Μινωική Κρήτη
- Η εξέλιξη της ανθρώπινης παρουσίας και κατοίκησης στη Νότια Αργολίδα
- Στα παραπάνω παραδείγματα δίνεται έμφαση στις διαφορετικές θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις του τοπίου.
Διαχείριση και ανάδειξη του αρχαιολογικού τοπίου (Διαλέξεις 12-13)
Στην ενότητα αυτή το τοπίο εξετάζεται ως πολιτιστική κληρονομία και αντικείμενο ανάδειξης και προβολής. εξετάζεται η Ευρωπαϊκή Συνθήκη για το τοπίο (Φλωρεντία 2002) και παρουσιάζονται ενδεικτικά παραδείγματα προβολής και διαχείρισης τοπίων από τη Βοιωτία, την Κέα και αλλού. Τέλος γίνεται αναφορά στις τρέχουσες εφαρμογές νέων τεχνολογιών οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην περαιτέρω προστασία και ανάδειξη του τοπίου.
Προτεινόμενα συγγράμματα
Δουκέλλης, Ν. (επιμ.) 2005. Το ελληνικό τοπίο. Μελέτες ιστορικής γεωγραφίας και πρόσληψης του τόπου. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2005.
ISBN 960-05-1199-3, ISBN-13 978-960-05-1199-4.
David, B. & Thomas J. (επιμ.). 2008. Handbook of Landscape Archaeology (World Archaeological Congress Research). Walnut Creek: Left Coast Press. ISBN-13: 978-1598746167 .
Μαθησιακοί στόχοι
Εξοικείωση με τις κυριότερες θεωρητικές σχολές της αρχαιολογικής επιστήμης Ανάπτυξη κατά το δυνατόν αυτόνομου θεωρητικού αρχαιολογικού λόγου
Εξοικείωση με την έννοια του τοπίου
Εξοικείωση με τις μεθόδους έρευνας του τοπίου
Όξυνση της κριτικής ικανότητας αξιολόγησης διαφορετικών προσεγγίσεων στο ίδιο αντικείμενο έρευνας
Εμβάθυνση στην Προϊστορική Αρχαιολογία του Αιγαίου
Κατανόηση του επιστημολογικού υπόβαθρου της αρχαιολογικής έρευνας
Οι εκπαιδευόμενοι στο τέλος του μαθήματος θα πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζουν τις διαφορετικές προσεγγίσεις της έρευνας τοπίου και να μπορούν επίσης να συμμετάσχουν σε έρευνα πεδίου για το τοπίο
Ομάδα στόχος
Οι φοιτητές του Tμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στην κατεύθυνση Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, οι ενδιαφερόμενοι για την Προϊστορική Αρχαιολογία, τη θεωρία της Αρχαιολογίας και τις έρευνες επιφανείας
Βιβλιογραφία
Συγγράμματα
- Δουκέλλης, Ν. (επιμ.) 2005. Το ελληνικό τοπίο. Μελέτες ιστορικής γεωγραφίας και πρόσληψης του τόπου. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. ISBN 960-05-1199-3, ISBN-13 978-960-05-1199-4.
- (Τα κεφάλαια των Δουκέλη, Acheson & Davis, Μπελλαβίλα, Τσιγκάκου και Σκαρπέλου καλύπτουν θέματα ορισμού του τοπίου, προσέγγισης του τοπίου από τους περιηγητές και από τη νέα αρχαιολογία με τις έρευνες επιφανείας).
- David, B. & Thomas J. (επιμ.). 2008. Handbook of Landscape Archaeology (World Archaeological Congress Research). Walnut Creek: Left Coast Press. ISBN-13: 978-1598746167.
(Το βιβλίο αυτό προσφέρει συνολική εποπτεία του αντικειμένου της αρχαιολογίας του τοπίου και καλύπτει ολόκληρη την πρώτη και δεύτερη ενότητα του μαθήματος).
Βιβλιογραφία
- Broodbank, C. Οι πρώιμες Κυκλάδες: Μια ανάλυση στο πλαίσιο της νησιωτικής αρχαιολογίας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2009. ISBN 978-960-250-400-0.
(Το βιβλίο αυτό καλύπτει ένα από τα παραδείγματα μίας τρίωρης εβδομαδιαίας διάλεξης)
- Λυριτζής, Ι (επιμ.). 2008. Νέες τεχνολογίες στις αρχαιογνωστικές επιστήμες. Αθήνα: Gutenberg. ISBN: 978-9600112115.
(Τα κεφάλαια των Σαρρή, Σουλακέλλη-Σιδηρόπουλου-Παπακωνσταντίνου και Χαλκιά καλύπτουν τα θέματα των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφόρησης και των τηλεδιασκοπήσεων).
- Τζαχίλη, Ι. Μινωϊκά εικαστικά τοπία. Τα αγγεία με τις επίθετες πλαστικές μορφές από το Ιερό Κορυφής του Βρύσινα και η αναζήτηση του βάθους. Αθήνα: Τα Πράγματα 2011. ISBN 978-960-98261-1-2.
(Το βιβλίο αυτό καλύπτει ένα από τα παραδείγματα μίας τρίωρης εβδομαδιαίας διάλεξης)
- Van Andel, T. H. & Runnels, C. Αρχαιολογία χωρίς σκαπάνη: Η περίπτωση της νότιας Αργολίδας. Αθήνα: Καλειδοσκόπιο, 2002. ISBN-13 978-960-7846-29-7.
(Το βιβλίο αυτό καλύπτει ένα από τα παραδείγματα μίας τρίωρης εβδομαδιαίας διάλεξης)
- Vavouranakis, G. Funerary landscapes east of Lasithi, Crete, in the Bronze Age (BAR IS 1606). Oxford: Archaeopress, 2007. ISBN 978-1407300238.
(Το βιβλίο αυτό καλύπτει ένα από τα παραδείγματα μίας τρίωρης εβδομαδιαίας διάλεξης)
Άρθρα (Articles)
- Βαβουρανάκης, Γ. 2012. Τοπίο και αρχαιολογία στην Ελλάδα. Σημειώσεις για μία παρεξηγημένη σχέση. Δ. Μουρελάτος (επιμ.), Πόλη κια Ύπαιθρος στη Μεσόγειο (Διαχρονία Παράρτημα Β). Αθήνα: Σύλλογος Μεταπτυχιακών Φοιτητών Ιστορίας-Αρχαιολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, σ. 39-52.
(Στο άρθρο αυτό επιχειρείται μία ιστορική αναδρομή στην έρευνα τοπίου με έμφαση στη μινωική αρχαιολογία)
Γιώργος Βαβουρανάκης
Επίκουρος Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας
Φιλοσοφική Σχολή, Τοµέας Αρχαιολογίας & Ιστορίας της Τέχνης
Εισαγωγή (Διάλεξη 1)
Το πρώτο μάθημα αφορά τον ορισμό της έννοιας του τοπίου και της αρχαιολογίας του τοπίου. Παρουσιάζονται επίσης οι πρώτες ερευνητικές προσπάθειες με αντικείμενο το τοπίο, κυρίως η περίοδος του 18ου και 190υ αιώνα και οι περιηγητές στην Ελλάδα,καθώς και οι τοπογραφικές έρευνες των παραδοσιακών αρχαιολόγων μέχρι και τη δεκαετία του 1960.
Η διαμόρφωση της αρχαιολογίας του τοπίου (Διαλέξεις 2-6)
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η θεωρητική και μεθοδολογική πρόοδος που συντελέστηκε στις δεκαετίες 1970-1990. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στη νέα ή διαδικαστική αρχαιολογία και το ενδιαφέρον της για διερεύνηση του παρελθόντος σε ευρεία γεωγραφική κλίμακα και τη διαχρονική προσαρμογή του ανθρώπου στο περιβάλλον του. Εξετάζονται οι συμβολές της περιβαλλοντικής αρχαιολογίας, των συστηματικών και εντατικών ερευνών επιφανείας, των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφόρησης και των τεχνικών Τηλεπισκόπησης και Διασκόπησης. Στη συνέχεια εξετάζεται η κριτική που άσκησαν οι μεταδιαδικαστικοί αρχαιολόγοι σε θεωρητικό επίπεδο ζητώντας την επικέντρωση στον τρόπο που οι άνθρωποι ερμηνεύουν παρά προσαρμόζονται στο τοπίο. Γίνεται ενδεικτική παρουσίαση ερευνών επιφανείας με επιρροή από τη μεταδιαδικαστική αρχαιολογία.
Περιπτώσεις μελέτης τοπίου (Διαλέξεις 7-11)
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται παραδείγματα μελέτης του τοπίου. Τα παραδείγματα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της Προϊστορίας, από την Εποχή του Λίθου μέχρι και το τέλος της Εποχής του Χαλκού. Ενδεικτικά θέματα αποτελούν τα εξής:
- Η εξοικείωση των πρώιμων ανθρωπιδων με το περιβάλλον τους
- Από τις Παλαιολιθικές και Μεσολιθικές κοινότητες τροφοσυλλογής στη μόνιμη Νεολιθική εγκατάσταση
- Το θαλάσσιο τοπίο του νότιου Αιγαίου κατά την Πρώιμη Χαλκοκρατία
- Η νοηματοδότηση του τοπίου μέσω τελετουργιών στη Μινωική Κρήτη
- Η εξέλιξη της ανθρώπινης παρουσίας και κατοίκησης στη Νότια Αργολίδα
- Στα παραπάνω παραδείγματα δίνεται έμφαση στις διαφορετικές θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις του τοπίου.
Διαχείριση και ανάδειξη του αρχαιολογικού τοπίου (Διαλέξεις 12-13)
Στην ενότητα αυτή το τοπίο εξετάζεται ως πολιτιστική κληρονομία και αντικείμενο ανάδειξης και προβολής. εξετάζεται η Ευρωπαϊκή Συνθήκη για το τοπίο (Φλωρεντία 2002) και παρουσιάζονται ενδεικτικά παραδείγματα προβολής και διαχείρισης τοπίων από τη Βοιωτία, την Κέα και αλλού. Τέλος γίνεται αναφορά στις τρέχουσες εφαρμογές νέων τεχνολογιών οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην περαιτέρω προστασία και ανάδειξη του τοπίου.
Δουκέλλης, Ν. (επιμ.) 2005. Το ελληνικό τοπίο. Μελέτες ιστορικής γεωγραφίας και πρόσληψης του τόπου. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2005.
ISBN 960-05-1199-3, ISBN-13 978-960-05-1199-4.
David, B. & Thomas J. (επιμ.). 2008. Handbook of Landscape Archaeology (World Archaeological Congress Research). Walnut Creek: Left Coast Press. ISBN-13: 978-1598746167 .
Εξοικείωση με τις κυριότερες θεωρητικές σχολές της αρχαιολογικής επιστήμης Ανάπτυξη κατά το δυνατόν αυτόνομου θεωρητικού αρχαιολογικού λόγου
Εξοικείωση με την έννοια του τοπίου
Εξοικείωση με τις μεθόδους έρευνας του τοπίου
Όξυνση της κριτικής ικανότητας αξιολόγησης διαφορετικών προσεγγίσεων στο ίδιο αντικείμενο έρευνας
Εμβάθυνση στην Προϊστορική Αρχαιολογία του Αιγαίου
Κατανόηση του επιστημολογικού υπόβαθρου της αρχαιολογικής έρευνας
Οι εκπαιδευόμενοι στο τέλος του μαθήματος θα πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζουν τις διαφορετικές προσεγγίσεις της έρευνας τοπίου και να μπορούν επίσης να συμμετάσχουν σε έρευνα πεδίου για το τοπίο
Οι φοιτητές του Tμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στην κατεύθυνση Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, οι ενδιαφερόμενοι για την Προϊστορική Αρχαιολογία, τη θεωρία της Αρχαιολογίας και τις έρευνες επιφανείας
Συγγράμματα
- Δουκέλλης, Ν. (επιμ.) 2005. Το ελληνικό τοπίο. Μελέτες ιστορικής γεωγραφίας και πρόσληψης του τόπου. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. ISBN 960-05-1199-3, ISBN-13 978-960-05-1199-4.
- (Τα κεφάλαια των Δουκέλη, Acheson & Davis, Μπελλαβίλα, Τσιγκάκου και Σκαρπέλου καλύπτουν θέματα ορισμού του τοπίου, προσέγγισης του τοπίου από τους περιηγητές και από τη νέα αρχαιολογία με τις έρευνες επιφανείας).
- David, B. & Thomas J. (επιμ.). 2008. Handbook of Landscape Archaeology (World Archaeological Congress Research). Walnut Creek: Left Coast Press. ISBN-13: 978-1598746167.
(Το βιβλίο αυτό προσφέρει συνολική εποπτεία του αντικειμένου της αρχαιολογίας του τοπίου και καλύπτει ολόκληρη την πρώτη και δεύτερη ενότητα του μαθήματος).
Βιβλιογραφία
- Broodbank, C. Οι πρώιμες Κυκλάδες: Μια ανάλυση στο πλαίσιο της νησιωτικής αρχαιολογίας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2009. ISBN 978-960-250-400-0.
(Το βιβλίο αυτό καλύπτει ένα από τα παραδείγματα μίας τρίωρης εβδομαδιαίας διάλεξης) - Λυριτζής, Ι (επιμ.). 2008. Νέες τεχνολογίες στις αρχαιογνωστικές επιστήμες. Αθήνα: Gutenberg. ISBN: 978-9600112115.
(Τα κεφάλαια των Σαρρή, Σουλακέλλη-Σιδηρόπουλου-Παπακωνσταντίνου και Χαλκιά καλύπτουν τα θέματα των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφόρησης και των τηλεδιασκοπήσεων). - Τζαχίλη, Ι. Μινωϊκά εικαστικά τοπία. Τα αγγεία με τις επίθετες πλαστικές μορφές από το Ιερό Κορυφής του Βρύσινα και η αναζήτηση του βάθους. Αθήνα: Τα Πράγματα 2011. ISBN 978-960-98261-1-2.
(Το βιβλίο αυτό καλύπτει ένα από τα παραδείγματα μίας τρίωρης εβδομαδιαίας διάλεξης) - Van Andel, T. H. & Runnels, C. Αρχαιολογία χωρίς σκαπάνη: Η περίπτωση της νότιας Αργολίδας. Αθήνα: Καλειδοσκόπιο, 2002. ISBN-13 978-960-7846-29-7.
(Το βιβλίο αυτό καλύπτει ένα από τα παραδείγματα μίας τρίωρης εβδομαδιαίας διάλεξης) - Vavouranakis, G. Funerary landscapes east of Lasithi, Crete, in the Bronze Age (BAR IS 1606). Oxford: Archaeopress, 2007. ISBN 978-1407300238.
(Το βιβλίο αυτό καλύπτει ένα από τα παραδείγματα μίας τρίωρης εβδομαδιαίας διάλεξης)
Άρθρα (Articles)
- Βαβουρανάκης, Γ. 2012. Τοπίο και αρχαιολογία στην Ελλάδα. Σημειώσεις για μία παρεξηγημένη σχέση. Δ. Μουρελάτος (επιμ.), Πόλη κια Ύπαιθρος στη Μεσόγειο (Διαχρονία Παράρτημα Β). Αθήνα: Σύλλογος Μεταπτυχιακών Φοιτητών Ιστορίας-Αρχαιολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, σ. 39-52.
(Στο άρθρο αυτό επιχειρείται μία ιστορική αναδρομή στην έρευνα τοπίου με έμφαση στη μινωική αρχαιολογία)
Το πρώτο μάθημα αφορά τον ορισμό της έννοιας του τοπίου και της αρχαιολογίας του τοπίου. Παρουσιάζονται επίσης οι πρώτες ερευνητικές προσπάθειες με αντικείμενο το τοπίο, κυρίως η περίοδος του 18ου και 19ου αιώνα και οι περιηγητές στην Ελλάδα,καθώς και οι τοπογραφικές έρευνες των παραδοσιακών αρχαιολόγων μέχρι και τη δεκαετία του 1960.
Λέξεις κλειδιά: τοπίο, ορισμός, ζωγραφική, γεωγραφία, περιηγητές, πορτολάνοι, εικονογραφία, παραδοσιακή αρχαιολογία
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η θεωρητική και μεθοδολογική πρόοδος που συντελέστηκε στις δεκαετίες 1970-1990. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στη νέα ή διαδικαστική αρχαιολογία και το ενδιαφέρον της για διερεύνηση του παρελθόντος σε ευρεία γεωγραφική κλίμακα και τη διαχρονική προσαρμογή του ανθρώπου στο περιβάλλον του. Εξετάζονται οι συμβολές της περιβαλλοντικής αρχαιολογίας, των συστηματικών και εντατικών ερευνών επιφανείας, των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφόρησης και των τεχνικών Τηλεπισκόπησης και Διασκόπησης. Στη συνέχεια εξετάζεται η κριτική που άσκησαν οι μεταδιαδικαστικοί αρχαιολόγοι σε θεωρητικό επίπεδο ζητώντας την επικέντρωση στον τρόπο που οι άνθρωποι ερμηνεύουν παρά προσαρμόζονται στο τοπίο. Γίνεται ενδεικτική παρουσίαση ερευνών επιφανείας με επιρροή από τη μεταδιαδικαστική αρχαιολογία.
Λέξεις κλειδιά: νέα αρχαιολογία, διαδικαστική αρχαιολογία, έρευνα επιφανείας, φυσικό τοπίο, ανθρωπογενές τοπίο, περιβαλλοντική αρχαιολογία, μεταδιαδικαστική αρχαιολογία, φαινομενολογία, Chris Tilley, Tim Ingold, βίωση τοπίου, Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφόρησης, τηλεδιασκοπήσεις
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται παραδείγματα μελέτης του τοπίου. Τα παραδείγματα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της Προϊστορίας, από την Εποχή του Λίθου μέχρι και το τέλος της Εποχής του Χαλκού. Ενδεικτικά θέματα αποτελούν τα εξής:
- Η εξοικείωση των πρώιμων ανθρωπιδων με το περιβάλλον τους
- Από τις Παλαιολιθικές και Μεσολιθικές κοινότητες τροφοσυλλογής στη μόνιμη Νεολιθική εγκατάσταση
- Το θαλάσσιο τοπίο του νότιου Αιγαίου κατά την Πρώιμη Χαλκοκρατία
- Η νοηματοδότηση του τοπίου μέσω τελετουργιών στη Μινωική Κρήτη
- Η εξέλιξη της ανθρώπινης παρουσίας και κατοίκησης στη Νότια Αργολίδα
- Στα παραπάνω παραδείγματα δίνεται έμφαση στις διαφορετικές θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις του τοπίου.
Λέξεις κλειδιά: σπήλαια, Νεολιθικές τούμπες, Διεθνές Πνεύμα, Κυκλάδες, νησιωτικό τοπίο, θαλάσσιο τοπίο, ταφικά μνημεία, τύμβοι, θολωτοί τάφοι, οικιόμορφοι τάφοι, Κρήτη, Μεσσηνία, ιερά κορυφής, Αργολίδα, Φράγχθι, έρευνα επιφανείας, ανάλυση εγγύτερου σημείου
Στην ενότητα αυτή το τοπίο εξετάζεται ως πολιτιστική κληρονομία και αντικείμενο ανάδειξης και προβολής. εξετάζεται η Ευρωπαϊκή Συνθήκη για το τοπίο (Φλωρεντία 2002) και παρουσιάζονται ενδεικτικά παραδείγματα προβολής και διαχείρισης τοπίων από τη Βοιωτία, την Κέα και αλλού. Τέλος γίνεται αναφορά στις τρέχουσες εφαρμογές νέων τεχνολογιών οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην περαιτέρω προστασία και ανάδειξη του τοπίου.
Λέξεις κλειδιά: Ευρωπαϊκή Συνθήκη για το Τοπίο, πολιτισμική διαχείριση, ΟΥΝΕΣΚΟ, Κέα, Βοιωτία, Ακρόπολη Αθηνών, Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας, Κνωσός
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 0
Αρ. Προβολών : 0
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
- - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -
